2020 yılında tüm Dünyayı ve dolayısıyla Ülkemizi etkisi altına alan korona virüs (COVİD-19), 2021 yılı içinde ciddi tehdit oluşturmaktadır. Ülkemizde ilk vaka 11.03.2020 tarihinde görülmüştür. Daha sonraki süreçte belirli sektörlerin kapanması, sokağa çıkma yasakları, kısa çalışma, ücretsiz izin, kronik rahatsızlığı bulunanların kamuda idari izinli sayılması vb. gibi bir takım kısıtlamalar devreye girmiştir.
29.04.2021 Perşembe saat 19:00 ila 17.05.2021 Pazartesi saat 05:00 arasında tam kapanma yapılacağı açıklanmış olup, buna ilişkin olarak İçişleri Bakanlığı 26.04.2021 tarihli bir genelgeyi 81 İl Valiliğine göndermiştir. Bu süreçte, uzaktan çalışma yapılabilen alanlarda uzaktan çalışmanın önemi daha da artmıştır.
İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun (6715 sayılı Kanun) 2 nci maddesiyle İş Kanununa (4857 sayılı Kanun) 2016 yılı Mayıs ayında eklenen uzaktan çalışmaya ilişkin ikincil düzenleme olan Yönetmelik (Uzaktan Çalışma Yönetmeliği), kanaatimizce COVİD-19 kaynaklı pandemi sürecinin etkisiyle ancak 2021 Mart ayında (10.03.2021) çıkartılmıştır.
İş Kanununa göre iş ilişkisinin işyerinde kurulması gerektiği anlayışının istisnasını oluşturan uzaktan çalışma, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında işçinin iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı olarak kurulan iş ilişkisini ifade etmektedir.
Uzaktan çalışma esasına dayanan iş ilişkisi, bu ilişkinin tarafları olan işveren ve işçi arasında sözlü olarak kurulamamakta, geçerli olabilmesi için mutlak surette yazılı olarak kurulması gerekmektedir.
İş ilişkisinin doğrudan uzaktan çalışma hizmet sözleşmesiyle kurulabilmesi mümkün olduğu gibi, halen işyerinde çalışan işçinin hizmet sözleşmesinin, iş ilişkisi tarafları olan işçi ve işverenin anlaşmasıyla uzaktan çalışma hizmet sözleşmesine dönüştürülebilmesi de mümkün bulunmaktadır.
Uzaktan çalışma yapılacak mekanın, her zaman için yapılacak işe uygun bir mekan olması mümkün olmadığından, öncelikle iş yapılmaya başlamadan önce çalışmanın yapılacağı mekanın uzaktan yapılacak işe uygun hale getirilmesi gerekir.
Yapılacak işe uygun hale getirmek için mekanda yapılacak düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulünün, iş ilişkisinin tarafları olan uzaktan çalışan ile işverence birlikte belirlenmesi ve bu belirlemeye göre karşılanması söz konusudur.
Hizmet sözleşmesinde, diğer bir ifadeyle iş sözleşmesinde aksinin hüküm altına alınmış olmaması halinde, uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının işverence sağlanması esastır.
İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, işveren tarafından iş araçlarının işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesinin hazırlanması ve yazılı olarak işçiye teslim edilmesi icap eder. Bu listenin hizmet sözleşmesi içerisinde veya hizmet sözleşmesinin tanzim edildiği tarihte hizmet sözleşmesi eki olarak düzenlenmesi halinde ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şart değildir. Hizmet sözleşmesinde veya ekinde iş araçları listesinin bulunmaması halinde yazılı olarak işçiye teslim edilen iş araçları listesinin işveren imzasını taşıyan örneğinin, ilgili işçinin özlük dosyasında muhafaza edilmesi gerekir.
Uzaktan çalışma zaman aralığı ve uzaktan çalışma süresinin hizmet sözleşmesinde belirlenmesi gerekir. Günlük 11 (onbir) saati, özel güvenlik, sağlık, turizmle ilgili iş ve hizmetlerde gece 11 (onbir) saati, bunların dışında kalan iş ve hizmetlerde gece 7.5 (yedi buçuk) saati aşmamak üzere koşuluyla çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilmesi mümkündür.
Fazla çalışma için hizmet sözleşmesine hüküm konulması veya fazla çalışma ihtiyacı ortaya çıktığında işçinin özlük dosyasında saklanan yazılı onayının alınması suretiyle işverenin yazılı talebi ve bu talebi çalışanın kabul etmesi üzerine işçiye fazla çalışma yaptırılabilmektedir. Yapılan fazla çalışma için kayıtlara yansıtılmak üzere işçiye her bir saat karşılığı % 50 zamlı ücret ödenmektedir. Yaptırılan fazla çalışmanın yılda 270 (iki yüz yetmiş) saati geçmemesi gerekir.
UBGT (Ulusal Bayram ve Genel Tatil) günlerinde uzaktan çalışma yaptırılan işçiye, bu günler için çalışmadan alacağı ücretin yanında ayrıca her bir gün için bir günlük çalışma ücreti ödenmektedir.
Uzaktan çalışma yapılabilmesi işçinin buna ilişkin yazılı talepte bulunmasına ve bu talebin işverence 30 (otuz) gün içinde değerlendirilerek, uygun görüldüğünün yine yazılı olarak işçiye bildirilmesine bağlı bulunmaktadır. İşin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek olan diğer kıstaslara göre talep işveren tarafından değerlendirilmektedir.
Uzaktan çalışmaya başlayan işçinin daha sonra yazılı olarak tekrardan işyerinde çalışmaya dönmek istemesi halinde işverenin bu talebi öncelikle değerlendirmesi ve sonuçlandırarak yine yazılı olarak işçiye bildirilmesi gerekir.
İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve temin ettiği ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü bulunmaktadır.
Uzaktan çalışmanın en sıkıntılı kısmı olan iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınacak tedbirlere ilişkin olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanmış olan “Covid-10 Döneminde Uzaktan Çalışma Rehberi” yayınlanmış olup, bu rehbere adı geçen Bakanlığın https://www.csgb.gov.tr adresinden ulaşılabilmek mümkündür.
Sağlıklı günler dileğiyle…..
İş, Sosyal Güvenlik ve İşkur konularındaki sorularınız beklenmektedir.
[email protected] 0(532)406 87 79
Raşit ULUBEY
İş, Sosyal Güvenlik,
İşkur Uzmanı ve Danışmanı
