“Türk dünyasının UNESCO”su diye nitelenen Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY)’nın Ankara Oran’daki Genel Sekreterlik binasında 27 Nisan 2017 Perşembe günü saat 14.00-16.00 arasında mitolojik bir romanın tanıtımı yapıldı. Halk bilimci Hayrettin İvgin’in 2016 yılında T.C. Başbakanlık TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı)’nın maddi desteğiyle yayımlanan Kırgızların ünlü destanı Manas’tan ilham alarak yazdığı Manas/Altay Dağları’nın Kaplanı romanının Türkiye ve Azerbaycan Türkçesindeki baskısıydı tanıtılan roman.
Manas destanı, varyantlarıyla birlikte yaklaşık bir milyon mısra ile dünyanın en uzun destanıdır. Kırgızların tarih sahnesine çıkışları, bağımsızlıklarını kazanmaları ile Manas adlı kahramanın soyundan 8 neslin kahramanlarının hayatlarını, yaptıkları savaşları, hizmetleri şiir şeklinde anlatılır. 1995 yılında UNESCO kararıyla destanın ilk tespitinin 1000. yılı görkemli törenlerle kutlanmıştır.
Hayrettin İvgin, Türkiye Türkçesine aktarılan altı Manas destanı metninden yararlanarak romanını 2005 yılında, aynı adla yayımladı. Romana, 2009 yılında Moskova’da Puşkin Ödülü verildi. İkinci baskı dolayısıyla yazar, eserini baştan sona gözden geçirdi. Bazı bölümleri yeniden yazdı. Kültür ve Turizm Bakanlığında Millî Folklor Araştırma Dairesinde 1979-1984 yılları arasında yardımcılığımı yapan İvgin’in araştırmaları arasında Manas destanının özel bir yeri vardır.
“Olayın Kastamonu’yla ilgisi ne?” diye soracaksınız. Öncelikle üniversitemizi ilgilendiriyor. Kastamonu Üniversitesinde Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü var çünkü. Türkiye’nin, hatta dünyanın sayılı Manas uzmanlarından, Kırgız lehçesini en iyi bilenlerden Gazi Ü Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naciye Yıldız Abanalı değerli bir hemşehrimizdir. Tanıtım toplantısında güzel bir değerlendirme yaptı. Toplantıda konuşan ikinci Kastamonulu da bendim. Daha önce romanı okumuş ve Erciyes dergisinde (Şubat 2017) romanla ilgili bir yazı yayımlamıştım: Destandan Romana Bir Geçiş ve Hayrettin İvgin’in Manas’ı.
Toplantı, TÜRKSOY Genel Sekreteri Prof. Düsen Kaseinov ve Kırgız Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi İbragim Cunusov’un protokol konuşmaları ve bir Manasçının ekrandaki beş dakikalık destan icrasıyla başladı. Türkmenistan’ın Ankara Büyükelçisi de protokol masasındaydı.
TÜRKSOY Kırgızistan temsilcisi Kocageldi Guluyev’in yönettiği panel bölümünde sırasıyla Prof. Dr. Naciye Yıldız, Nail Tan, Prof. Dr. Gülzura Cumakunova, Yrd. Doç. Dr. Bakıtgül Kulamshaeva, Osman Baş, Nurabübü Borsokeyeva birer konuşma yaparak romanı çeşitli yönleriyle değerlendirdi.
Panelde yaptığım konuşmada, 1998-2006 yılları arasında sekiz yıl görev yaptığım TDK Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesinin çağdaş sanatçılara destan zenginliğimizi sunmak için hazırlanıp uygulandığını anlattım. H. İvgin’in romanının bu projenin amacına uygun güzel bir örnek olduğunu söyledim. Manas’ın çocuklar ve gençler için de kısa romanlarının yazılması gerektiğini vurguladım.
Son söz, romanın yazarı H. İvgin’e verildi. Yazar, Manas’la ilgilenmeye 1981 yılında başladığını, araştırmalarının sonucunun kendisine bu romanı yazmaya zorladığını belirtti. Romancılarımız, bu görevi yapmayınca kolları sıvadığını anlattı. Toplantıyı düzenleyenlere teşekkür sözlerini tamamladı.
TÜRKSOY’un 2017 yılını “Molla Penah Vagif Yılı”, Kazakistan’ın Türkistan şehrini de “Türk Dünyasının Kültür Başkenti” ilan ettiğini biliyoruz. Her hafta bir ülkede önemli bir faaliyet düzenliyor. Başarıları daim olsun!
NAİL TAN
