21-27 Mayıs 2022 tarihinde ilk Türk Mutfak Haftası kutlanacak. Şüphesiz KTB’nin ilgili birimleri şimdiden etkinlikleri planlamaya başlamışlardır. Bu Bakanlığın ilgili biriminde uzun yıllar yöneticilik yapmış ve Bakanlıkla mutfak kültürü konusunda ilk planlı çalışmaları başlatmış biri olarak bazı önerilerde bulunmayı bir vatandaşlık görevi biliyoruz.
Her şeyden önce; her il geleneksel yiyecek, içecek ve bunların hammaddesiyle ilgili bir envanter çıkarmalı. İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerinde SOKÜM/Somut Olmayan Kültürel Miras Envanter Çalışmaları dolayısıyla bazı ön hazırlıklar zaten mevcut. Köy muhtarları vasıtasıyla eksikler tamamlanabilir. Köy öğretmenleri diyemiyorum çünkü köylerde tek tük ilkokul kaldı. Envanterde; tarhana çorbası, ekşili pilav deyip geçilmemeli. Tarhana çorbasının altında; il içinde kaç çeşit tarhana çorbası pişiriliyorsa gösterilmeli. Tarifleri verilmeli. Ham malzemesinin nereden, nasıl temin edildiği belirtilmeli. Kastamonu Mutfak Kültürü envanterinde Türkiye’ye yayılmış, il dışına taşmış yiyecek ve içeceklere de özel bir bölüm ayrılmalı.
Birinci çalışmayı yaparken, derlemeden önce ele almamız gereken bir iş daha var. İl Mutfak Kültürü Bibliyografyası/Kaynakçası. Her ilin mutfak kültürüyle ilgili az çok kitap, makale yayımları yapılmış, üniversitelerde tezler hazırlanmıştır. Bunları bilmeden, değerlendirmeden sağlıklı bir envanter çıkarmak mümkün değildir. Diğer yandan, kaynakçada ayrı bir bölüm olarak Genel Ağ/İnternetteki bilgi kaynakları da gösterilebilir. Envanter ve kaynakça hazırlanırken ildeki üniversitelerin ilgili bölümlerindeki özellikle o memleketli bilim insanı ve uzmanlardan yararlanmak şarttır.
Üçüncü iş ildeki geleneksel mutfağa uygun yiyecek ve içecek veya hammadde üreten kişi ve kuruluşların envanterini çıkarmaktır. Bu envanterde kişi ve kuruluşların ürettikleri ürünler de gösterilmelidir. Söz gelimi; ……… Esnaf Lokantasında geleneksek mutfağın ……… yemekleri pişirilmektedir. İl, ilçe ve köylerde düğün yemekleri pişiren, usta aşçı kabul edilen kadın ve erkekler de envanterde olabildiğince yer almalıdır. Şunu hemen belirtelim ki; buraya kadar saydığımız üç çalışma, güncellenerek 12 ay boyunca sürdürülmelidir.
Türk Mutfağı Haftalarında genellikle geleneksel mutfak yarışmaları düzenlenir. Kazananlara ödüller verilir. Bu da bir yoldur ama çok tartışmalı sonuçlara gebedir. En iyisi her yıl ildeki ve Türkiye ölçeğindeki çeşitli dallarda 10-12 kişi veya kuruluşu ödüllendirmektir.
Her Türk Mutfağı Haftasıında ayrı bir konu gündeme getirilip çeşitli yönleriyle tartışılmalıdır. Sorunlu alanlara değinilip çözüm üretimesi öncelikle ele alınabilir. Bizce Türk Mutfağı Haftasında ele alınması gereken bazı konular şunlar olabilir:
- Türk mutfak kültürünün tarihî kaynakları
- Geleneksel mutfağın yaşatılması sorunları ve çözüm yolları
- Geleneksel mutfağın tanıtılması sorunları ve çözüm yolları
- Türk mutfağının yurt dışında tanıtılması
- Organik tarım sorunları ve çözüm yolları
- Türk mutfağında israfı önleme yolları
- Türk turizminde mutfak kültürümüzün kullanılması
- Türk mutfağı eğitimi
- Türk mutfak ürünlerinde yenilik mümkün müdür?
- Türk dünyası mutfağı
- Türk mutfağında coğrafi işaretli ürünler sorunu ve çözüm yolları
- Coğrafi işaretli ürünlerin Türk mutfak kültüründeki yeri, önemi
- UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı’nın Türk mutfak kültürüne katkı veya zararları
- Görsel ve yazılı medyanın Türk mutfak kültürüne etkileri
- Mutfak müzeleri, arşivleri
- Mutfak kitap ve süreli yayınları
- Türk edebiyatında mutfak kültürümüz
- Türk resim ve heykelinde mutfak kültürümüz
- Türk müziğinde mutfak kültürümüz
- Mutfak kültürü yazarları
1990 yılında KTB Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Başkanlığı Dr. Selma Birer ve Zümrüt Nahya’ya “Geleneksel Türk Mutfağı Bibliyografyası” hazırlattırıp yayımlamıştı. 1928-1988 yılları arasında yayımlanan kitap ve makaleleleri kapsamaktadır. 1988’den sorna Türk mutfağına ilgi çok arttı. Birçok yayın yapıldı. Mutfak dergileri çıktı. KTB’nin uzman bir ekibe bu çalışmayı tamamlatıp 2021 yılına kadarki yayınları derlemesi şarttır. Nevin Halıcı’nın Türk Mutfağı Sözlüğü de ele alınıp geliştirilebilir. Unutmayalım ki eskiyi ve mevcudu bilmeden yeni bir iş yapmak mümkün değildir.
Haftalarda görev alacaklara şimdiden üstün başarılar diliyoruz.
NAİL TAN
