Hz. Pîr Şeyh Şa’bân-ı Velî Kültür Vakfı Mütevelli Heyet Başkanı eski Kastamonu Merkez Belediye Başkanlarımızdan Süleyman E. Yücel’in kültürel çalışmalarında Hz. Pîr merkezde yer alırken etrafını Kastamonu’nun fethi, fetihte görev alan kahramanlar oluşturmaktadır denebilir. Bu çalışmalarda hedef kitle isabetli bir teşhisle gençler, orta dereceli okul ve üniversite öğrencileri olarak belirlenmiştir. Yazarın Şubat 2022 tarihinde yayımlanan ve elimize Nisan 2022 başında geçen yeni kitabı da öncekilerin devamı niteliğinde:
Süleyman E. Yücel; Sarı Saltuk, Atabeygazi Hüsamettin Çoban ve Kuhistan (Kastamonu)’ın Fethi, İstanbul 2022, 64 s. Pamiray Yayınclık-Hz. Pîr Şeyh Şa’bân-ı Velî Kültür Vakfı Yayını.
Kitabın baskıya hazırlanıp yayımlanmasında maddi manevi katkıda bulunanlar: Öğr. Gör. Semra Altıkulaç, Dt. Ekrem Esen.
Türk-İslam tarihinde Sarı Saltuk unvanıyla tanınan, Anadolu ve Balkanların fethedilip Türkleşmesinde önemli hizmetleri dokunan Şerif Hızır’ın menkıbeleri, Cem Sultan’ın isteği üzerine, yaşadığı dönemden yaklaşık 200 yıl sonra Ebu’l Hayr-ı Rumî tarafından derlenip Saltuknâme adlı bir destanda toplanmıştır.
Sayın Yücel, Saltuknâme’deki Kastamonu’yla ilgili bazı bölümleri, daha önce cep kitapları şeklinde, hikâye üslubunda yayımlanmıştı. Bu defa, yayımladıklarına önemli bir halka eklenmiştir.
Vakfın Ön Söz’ünün ardından kitap iki bölümden oluşmaktadır.
I.Bölüm:
- İbn-i Neccar Derslik ve Kütüphanesi
- Kastın Neydi Moni’ye?
- Çoban Ata ve Kırım
II.Bölüm:
- Saltuknâme ve Konu ile İlgili Ön Açıklama
- Saltuknâme (Kastamonu’nun fethiyle ilgili bölümler)
Birinci Bölümdeki üç tarihî olay, hikâye üslubunda kaleme alınmış olup temel kaynak Saltuknâme’dir. Birinci anlatıda Saltuknâme’nin Kastamonu’nun fethiyle ilgisi vurgulanmakta, ikinci anlatıda Prof. Dr. Cevdet Yakupoğlu’nun açıklamalarıyla Kastamonu adıyla ilgili rivayet değerlendirilmektedir. Üçüncü anlatıda ise Hüsamettin Çoban’ın köpeklerini fetihlerde nasıl kullanıldığına dikkat çekilmektedir.
Kitabın bizce asıl önemli bölümü, büyük emek mahsulü ikinci bölümdür. Saltuknâme’nin dilini, günümüz gençlerinin tamamına yakını anlamaktan uzak olduğu gibi tarihî yer ve kişi adları ile terimlere de haklı olarak yabancı durumdadırlar. Sayın Yücel, Prof.Dr. Şükrü Halûk Akalın’ın baskıya hazırlayıp Kültür ve Turizm Bakanlığınca 1988 yılında üç cilt hâlinde yayımlanan metni (kitabın sonunda tıpkıbaskısı verilmiştir) esas alarak, gençler için sadeleştirilmiş bir metin oluşturmuştur (s.25-48). Böylece, Saltuknâme’deki bilgiler, kütüphane rafından inip günümüz kültürel ortamına karışmıştır.
Saltuknâme’nin Kastamonu’yla ilgili bölümleri sadeleştirilirken mebcuren; Sinop, Bolu, Karabük, Zonguldak, Kırım’dan da yer yer söz edilmiştir.
Bakınız sadeleştirilen bölümde Türk, Bizanslı hangi destan kahramanları yer alıyor? Yayım sırasına göre: Sultan Alaattin, Melik Muzaferreddin Gazi, Atabey Gazi Hüsamettin Çoban, Melik Moni, Melik Penderk, Melik Sılta, Melik Rayko, Seyyid Sarı Saltuk, Yir Alagöz, Ilgaz-ı Rumî, Melik Derkan, Melik Şibat, Hasan Abdal, Bostan Dede, Yalunuz Derviş, Emir Ali Candar Bey, Kasta bin Moni, İlyas-ı Rumî, Kide Banu, Battal Gazi, Arahtan Mirza.
Saltuknâme’deki yer adlarıyla bugünküler arasında doğal olarak büyük farklar var. Kastamonulu tarihçi K.Ü. Öğretim Üyesi Prof.Dr. Cevdet Yakupoğlu’nun eski ve yeni yer adlarıyla ilgili tespitlerine göre, Sayın Yücel metinde ( ) içinde açıklamalar yapmış. Söz konusu yer adlarından bir bölümü şöyledir: Kuhistan (Kastamonu’nun bulunduğu dağlık bölge), Harcenevan (Amasya), Sahra-i Tusan (Tosya Ovası), Derkân (Devrekâni), İn/İnol (İnebolu), Gerde (Gerede), Ayandon (Türkeli Hamamlı Köyü), Kin (Ginolu), Kedrus (Gideros), Der Suyu (Devrekâni Çayı), Yir Alagöz Dağı (Yaralı Göz Dağı), Mesedde/Meset/Meste (Doğanyurt), Poli (Bolu), Taş ili (Taşköprü), Cebeliye Hisarı (Kastamonu), Pertan (Bartın), Ceziretü’l Uşşak (Sinop).
Süleyman E. Yücel’e bu değerli çalışması dolayısıyla teşekkür ve saygılarımızı sunuyoruz. Sağlık içinde uzun bir ömür diliyoruz.
NAİL TAN
