25-26 Nisan 2018 tarihleri arasında Sivas İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü iş birliğiyle Sivas’ta düzenlenen, Bilim Kurulu Üyesi bulunduğumuz “Ahmet Kutsi Tecer Sempozyumu”na hazırlanırken ünlü şairin Kastamonu’yla ilgisini de bir nebze araştırmayı görev bildik.
Siz ağaçlar elbet beni bildiniz
Ben sizden ayrılmış yürür bir dalım.
Ey çınarlar, köknarlar, ey yeşil deniz
Ben kendi kendimi sürür bir dalım.
Tecer’in (1901-1967) Ilgaz Dağları’ndan başlıklı şu dörtlükle başlayan şiirini her okuyuşumda Ilgaz Dağları görülmeden yazılamayacağını düşünmüşümdür hep. Araştırmalarım beni yanıltmadı. Tecer, 1940 yılı Temmuz ayında İsmail Hakkı Tonguç, Sabahattin Eyuboğlu ve Mimar A. Asım Mutlu ile Kastamonu’ya gelmişti. O tarihte İsmail Hakkı Tonguç (1893-1960) MEB İlköğretim Genel Müdürüdür ve Köy Enstitülerini kurmakla görevlidir. Şair, yazar, çevirmen Sabahattin Eyuboğlu (1908-1973), MEB Müfettişidir. Mimar A.Asım Mutlu (1912-1997), Güzel Sanatlar Akademisinde asistandır ve Göl Köy Enstitüsünün mimari projesini çizmektedir. Aksu Köy Enstitüsü mimari projesi de ona aittir.
Bu bilgiye, 2017’de İstanbul’da yayımlanan, kızı Leyla Tecer’in verdiği fotoğraflarla zenginleştirilmiş. Ahmet Kutsi Tecer‘e Armağan (haz. Turgut Çeviker İstanbul 2017, 607 s., Ve Yayınevi) kitabındaki Ceyhun Atuf Kansu’nun Tecer Dağı başlıklı makalesinde (s. 226-233) rastladık. 1967 yılında Varlık dergisinde de yayımlanmış.Kansu’nun verdiği bilgiye göre; “Şubat 1941: Yücel dergisinde dört şiiri yayımlanır: Ilgaz Dağları’ndan, Nola?, Orda Bir Köy Var Uzakta ve Dağın Ötesi adlı dizinin ilk şiiri Güreş. Bu şiirlerini şu satırlarla sunuyor Tecer: ‘Geçen yaz Ilgaz’dan geçtim. Dağın ötesine geçtiğimi hatırlatan bu nakışları yol arkadaşım İsmail Hakkı Tonguç’a, Sabahattin Eyuboğlu’na ve Mimar Asım Mutlu’ya armağan ederim’… Tonguç’la Eyuboğlu ile Ilgazları geçip yeni yükselen Göl Köy Enstitüsüne gitmektedirler.”(s. 229)
Ahmet Kutsi Tecer‘le Sabahattin Eyuboğlu’nun Kastamonu şehir merkezinde çekilmiş iki fotoğrafı da söz konusu armağan kitapta yer almaktadır (s. 144, 546). İkinci fotoğrafın arkasındaki yazı kitapta şöyle verilmiştir: “Tecer ile Sabahattin Eyuboğlu Kastamonu’da bir gezi sırasında (20.07.1940).” Birinci resmin alt yazısında tarih yoktur. İkinci fotoğrafın (s.546) çekildiği yapıyı Nasrullah Şadırvanı’na benzettim. Demek ki 1940 yılında şadırvanın içi ve çevresi kahvehane olarak kullanılıyormuş.
Tecer, Kastamonu seyahatinde ve sonrasında yazdığı şiirleri 5-6 ay sonra tamamlayıp Yücel adlı dönemin önemli edebiyat dergisine yollamış. Ilgaz Dağları’ndan şiirinin dışında seyahat arkadaşlarına ithafen Yücel’in Şubat 1941 tarihli 72. sayısında yayımlanan Orda Bir Köy Var Uzakta, Nola?, Güreş şiirleri de Kastamonu şiirleridir. Ilgaz’ın arkasını Dağın Ötesi vasıflandırmış ve bu dizide Güreş, Halay, Halay Çeken Kızlar, Yürük Hasreti, Göllere Düşen Ördekler, Bağlamacıya, Buğday İlahisi, Bir İhtiyar ve Karadeniz Türküsü adlı şiirleri yer almıştır. Orda Bir Köy Var Uzakta, Yücel’de ayın şiiri seçilmiş, Münir Ceyhan tarafından bestelenmiş, öğrencilerin en çok ezberlediği şiirlerden biri olmuştur.
Tecer, Eylül 1959 ayında Halil Bedi Yönetken’le halk oyunları derlemesi yapmak üzere bir kez daha Kastamonu’ya geldi.
Ilgaz Dağları’ndan ve Yücel’de (s. 72) yayımlanan diğer üç şiir Türk edebiyatının en güzel şiirlerindendir. Ilgaz Dağları’ndan her ne hikmetse Tecer’le ilgili şu iki önemli kitapta yer almamıştır, ancak M. Sani Adıgüzel Şiirlerle Kastamonu (Kastamonu 1998) kitabında atlamamıştır.
Ahmet Kutsi Tecer‘in Bütün Şiirleri (haz. Leyla Tecer) Ankara 1941, 244 s., Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
Vecihi Timuroğlu, Ahmet Kutsi Tecer/Kişiliği, Sanat Anlayışı ve Tüm Şiirleri, Ankara 1980, 251 s., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ilgaz Dağları’ndan önemli bir şiirdir ama asıl önemlisi Orda Bir Köy Var Uzakta şiiridir. Bu şiirin Kastamonu köylerinden ilham alınarak yazıldığını, 25-26 Nisan 2018 tarihleri arasında Sivas’ta düzenlenen “Ahmet Kutsi Tecer Sempozyumu”na hazırlanırken öğrendim ve çok mutlu oldum. Sempozyumda şiirin Muzaffer Sarısözen’in atalarının Sivas’taki köyü için yazıldığı belirtilince itiraz edip yazımızdaki açıklamayı yapmıştım. Köy sevgisini, dolayısıyla vatan sevgisini nakış nakış işleyen bir şiirdir. Yazımızı iki Kastamonu şiiriyle bitirirken Tecer’i saygıyla anıyoruz…
ILGAZ DAĞLARI’NDAN
Siz, ağaçlar, elbet beni bildiniz,
Ben sizden ayrılmış yürür bir dalım.
Ey çamlar, köknarlar, ey yeşil deniz.
Ben kendi kendini sürür bir dalım.
Kırığım, içimden çıkmaz bu acı,
Gün oldu başıma hasretin tacı,
Düşündüğüm zaman asıl ağacı,
İçimi yalnızlık bürür bir dalım.
Ne sert kış ne gümrah ve gölgeli yaz,
Ne ılık meltemler ne keskin ayaz.
Mevsimler derdime bir şifa olmaz,
Ben kökünden kopmuş çürük bir dalım.
ORDA BİR KÖY VAR UZAKTA
Orda bir köy var uzakta
O köy bizim köyümüzdür.
Gezmesek de, tozmasak da
O köy bizim köyümüzdür.
Orda bir ev var uzakta
O ev bizim evimizdir.
Yatmasak da, kalkmasak da
O ev bizim evimizdir.
Orda bir ses var uzakta
O ses bizim sesimizdir.
Duymasak da, tınmasak da
O ses bizim sesimizdir.
Orda bir dağ var uzakta
O dağ bizim dağımızdır.
İnmesek de çıkmasak da
O dağ bizim dağımızdır.
Orda bir yol var uzakta
O yol bizim yolumuzdur.
Dönmesek de, varmasak da
O yol bizim yolumuzdur.
NAİL TAN
