Kastamonu Eğitim ve Araştırma Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Başhekim Yardımcısı Op.Dr. Metin Şentürk,“Anne adayları Covid-19 aşısı olmalımı, olmamalımı” sorusunu, “Anne adayları mutlaka aşı olmalı” diye cevaplarken, konuyla ilgili şu bilgileri paylaştı, bağlı sorulara şu cevapları verdi.
“Tüm dünyada Covid-19 nedeniyle artan anne ölümleri tartışılmakta ve gebelikte aşılamanın sonuçları değerlendirilmektedir. Ülkemizde ise; aşısız ya da tam aşılı olmayan gebe ölümlerinin son dönemde fazlalaştığına dikkat çekmektedir.
Gebelerin Covid-19’ayakalanma ihtimali genel toplumdan daha fazla olmamakla birlikte, araştırmalar Covid-19’ungebelikte ölümcül sonuçları olan ciddi bir risk etmeni olduğunu ortaya koymaktadır. Gebe kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazladır. Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi hastalıkları olan kadınlarda yaşam kaybı riski daha yüksektir.
Gebelikte aşı uygulaması, bilimsel araştırmalara güvenlik gerekçesiyle gebelerin dahil edilmemesi ya da geç bir dönemde dahil edilmesi nedeniyle dikkatle ele alınması gereken bir konudur. 1 Eylül 2021 itibarıyla İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, Norveç, Finlandiya, ABD, Kanada’yı içeren 34 ülkede, gebelere Covid-19 aşısı uygulanmaya başlanmıştır. Bu ülkelerde gebelerin aşı olması bakanlık politikası olarak teşvik edilmektedir.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı, ‘Aşı Uygulanacak Gruplar’ listesine göre yaş gruplarında sırası gelen gebelere mRNA (Pfizer-BioNTech) ve inaktif virüs (Sinovac firmasına ait CoronaVac aşısı) aşılarının uygulanabileceğini; aşının gebeliğin ilk üç ayında uygulanmamasının tercih edildiğini ve emzirme döneminde Covid-19’u ağır geçirme riski yüksek olan emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabileceğini önererek ayrıca bir güncellemeye gitmemiştir.
Mevcut verilerin ışığında; gebe kalmak isteyenlere, gebelere, emziren annelere Covid-19 aşısı yaptırmanın ne kadar önemli olduğu ortaya konmaktadır. Gebeleri, gebe kalmayı düşünenleri ve emzirenleri hem kendilerini hem yakınlarını Covid-19’dan korumak için aşı olmaya davet ediyorum.”
Covid-19 gebeleri nasıl etkiler?
“Gebelerin Covid-19’ayakalanma ihtimali genel toplumdan daha fazla olmamakla birlikte araştırmalar, Covid-19 ’un gebelikte ölümcül sonuçları olan ciddi bir risk etmeni olduğunu ortaya koymaktadır. Gebe kadınların hastalığı ağır geçirme riski gebe olmayanlara göre daha fazladır. Gebeliğe bağlı şeker hastalığı, KOAH, yüksek tansiyon, hipotirodi gibi hastalıkları olan kadınlarda risk daha da artmaktadır.
Covid-19 hastalığı olan kadınların bebeklerini erken doğurma riski Covid-19 olmayan kadınlara göre 2 ila 3 kat daha fazladır. Kronik rahatsızlığı olan gebe kadınlarda Covid-19’un ciddi komplikasyonlarına maruz kalma riski daha yüksektir. Covid-19’lugebeler, sağlıklı gebe kadınlara kıyasla daha fazla erken doğum riski altındadır.”
Gebeler, gebe kalmayı planlayanlar veya emzirenlerCovid-19 aşısı olabilir mi?
“Avrupa İlaç Ajansı (EMA) ve ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi (CDC) özel bir sağlık sorunları olmadıkça, bir hekim tarafından değerlendirildikten sonra gebe kalmayı planlayanlara, gebelere ve emzirenlere COVID-19 aşılarının yapılmasını önermektedir.
CDC verilerine göre 23 Ağustos 2021 tarihine kadar ABD’de 153.400’den fazla gebe kadının az bir doz mRNA (Pfizer-BioNTech ve Moderna) aşılarıyla İngiltere ve İskoçya’da da en az 66.000 gebenin COVID-19 aşılarıyla aşılandığı ve ciddi bir yan etki kaydedilmediği bildirilmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) aşılamadan önce gebelik testi gerekmediğini, aşılama nedeniyle gebeliğin ertelenmesini veya aşılama nedeniyle gebeliğin sonlandırılmasını önermemektedir; yine DSÖ, diğer yetişkinlerde olduğu gibi emziren kadınlarda Covid-19 aşısı önermekte ve aşılamadan sonra emzirmenin kesilmesini önermemektedir.
Gebelik, bağışıklık sistemini baskılar ve kalp-solunum sistemlerine ek yük bindirir; bu nedenle anneyi enfeksiyona karşı korumak birincil faydadır. Veriler, bir Covid-19 aşısı olmanın faydalarının gebelik sırasında aşılamanın bilinen veya potansiyel risklerinden daha ağır bastığını göstermektedir. Aşılama, yoğun bakım ve erken doğum dahil olmak üzere hem kadınlar hem de bebekler için gebelikte bilinen Covid-19 risklerine karşı korunmanın en iyi yoludur. Nitekim Covid-19 ile ciddi şekilde hastalanan gebe kadınların büyük çoğunluğu aşısızdır.”
Gebelikte ne zaman aşı yaptırılmalı?
“Gebeliğin ilk üç ayı düşük açısından risklidir ve kadınların %11-16’sında görülür. Bu nedenle gebelikte bağışıklama bazı ülkelerde 12. hafta sonrasında yapılmaktadır.
Covid-19 aşıları gebe kadınlarda daha sonraki gebeliklerinde geçirebilecekleri ağır Covid-19 hastalığına karşı en iyi korumayı sağlar. Covid-19 aşısının ilk dozu iyi bir koruma sağlayacaktır; ancak virüsün delta varyantına karşı bağışıklık sağlamak için en az iki doz gerektiği, gebelikte yaş, kronik hastalık vb ek riskleri olan gebelerde ikinci dozun daha önem kazandığına dikkat çekilmektedir.”
Covid-19 aşısı doğurganlığı etkiler mi?
“Hayır, Covid-19 aşısının kadınlarda veya erkeklerde doğurganlık sorunlarına neden olduğuna, plasenta ve fetüse zarar vereceğine dair hiçbir kanıt yoktur. Gebe kalmaya çalışan kadınlar mevcut Covid-19 aşılarıyla aşılanabilir aşıyı tamamladıktan sonra da hamileliği geciktirmek için hiçbir neden yoktur.”
Covid-19 aşısının gebe iken aşılanmış kadınların bebekleri üzerindeki etkisi hakkında ne biliniyor?
“Covid-19 aşıları yeni aşılar olduğu için gebelikte Covid-19 aşısı olan kadınların bebekleri üzerindeki uzun vadeli etkileri hakkında henüz bir çalışma yoktur, ancak Covid-19 aşıları “canlı” aşılar olmadığından, insanda enfeksiyona neden olamazlar. Üstelik; diğer canlı olmayan aşılar, gebelikte uzun yıllardır herhangi bir güvenlik endişesi olmaksızın kadınlara verilmektedir. 40.000’den fazla gebe kadının yer aldığı altı ayrı çalışmada aşı olmanın, gebe kadınlarda düşük, erken doğum, ölü doğum ve bebeklerde konjenital anomali riskini artırmadığını göstermiştir.”
Emzirirken Covid-19 aşısı olunabilir mi?
“Covid-19 aşıları canlı virüs içermediğinden bebek için risk oluşturması beklenmez. Covid-19 aşısı gebeler ve bebekler dahil olmak üzere hiç kimseyi Covid-19 ile hasta edemez, aşılar vücutta çoğalabilen canlı organizmalar içermediğinden anne karnındaki bebeğe bulaşamaz. Erken veriler gebelik sırasında bir mRNACovid-19 aşısı olmanın enfeksiyon riskini azalttığını göstermektedir. Koronavirüs aşısı olduysanız emzirmenin ertelemesine veya kesilmesine gerek yoktur.”
Tüp bebek tedavisi sürecinde aşı yaptırılabilir mi?
“Evet, tüp bebek tedavisi sırasında Covid-19 aşısı yaptırılabilir. Sağlık ekibi, tedavi gören anne adayının durumu için en iyi zaman hakkında tavsiyede bulunacaktır. Bu süreçte aşı yaptırılırsa, anne adayı kendisini ve bebeğini gebelikte Covid-19 enfeksiyonunun etkilerinden korumaya yardımcı olabilir.
Covid-19 aşılarının yan etkileri nelerdir ve aşıya karşı bir reaksiyon gelişirse ne yapmalıdır?
“Gebe aşılamalarından sonra gebe olmayanlardan farklı yan etkiler bildirilmemiştir. Genel olarak aşıların yan etkileri hafiftir ve uzun sürmez. Aşıdan sonraki ilk iki günde en çok görülen yan etkiler; yorgunluk, ağrı, titreme ve enjeksiyon yapılan kolda ağrı veya hassasiyettir. Gebe olmayan bireylerde Covid-19 aşılarının bir veya iki gün süren ateş veya kas ağrısı gibi hafif ve kısa süreli yan etkileri olduğu bilinmektedir. Alerjik reaksiyon veya pıhtılaşma sorunları gibi ciddi yan etkiler çok nadirdir. Ayrıca grip benzeri semptomlar olabilir. Daha fazla tavsiye için aile hekimine veya kadın hastalıkları ve doğum uzmanı bir hekime danışılmalıdır.”
