2021, İstiklâl Savaşı kahramanlarından Seydilerli Şerife Bacı’nın şehitlik mertebesine ulaşmasının 100. yıl dönümü. Bu vesileyle bu değerli ölümsüz kadın kahramanla ilgili yazılmış kitaplara, edebî eserlere yeniden göz atma ihtiyacını duyuyoruz. Şerife Bacı’nın şehadeti, önce tarihî kitaplarda; hemşehrimiz Nurettin Peker’in (1893-1987) kaleme aldığı bir eserde yer aldı:
Nurettin Peker; 1918-1923 İstiklâl Savaşı’nın Vesika ve Resimleri. İnönü, Sakarya, Dumlupınar Zaferini Sağlayan İnebolu ve Kastamonu Havalisi Deniz ve Kara Harekâtı ve Hatıralar, İstanbul Gün Basımevi, 1955.
Kitap, Kurtuluş Savaşı’nda Kastamonu adıyla yeniden düzenlenip, gözden geçirilip yayımlandı (1977-1978). 2018 yılında çok aranan bu kitabın yeni bir baskısı “Türk Dünyası Kültür Başkenti Kastamonu” dolayısıyla yapıldı. Adı dış kapakta biraz kısaltılmıştı: İstiklâl Savaşı Resim ve Vesikalarla İnebolu ve Kastamonu Havalisi Deniz ve Kara Harekâtı (Kastamonu 2018, 501 s.). Şerife Bacı’nın İstiklâl Yolu’nda şehadeti olayı 385-386. sayfalarda anlatılmaktadır.
Şerife Bacı’nın şehadetini edebiyat alanına, hikâye türünde 1983 yılında yansıtan ilk Kastamonulu yazar Mehmet Sayan olmuştur. Türkçe, Türk dili ve edebiyatı öğretmeni, Kastamonu Millî Eğitim Müdür Yardımcısı (1971-1997) ve Kastamonu Belediye Başkan Yardımcısı (1999-2014) olarak ilimizde çok önemli hizmetler yapan Sayan, Şerife Bacı’yla ilgili bir de oyun yazmıştır.
Mehmet Sayan’ın önemli bir edebî çalışması da 2018 Türk Dünyası Kültür Başkenti Kastamonu etkinlikleri çerçevesinde ilk baskısı yapılan Şehit Şerife Bacı Kurtuluş Savaşı Hikâyeleri adlı kitaptır. Millî Mücadele’nin 100. yılı dolayısıyla 2019 yılında kitabın 2. baskısı yapılmıştır:
Mehmet Sayan; Şehit Şerife Bacı/Kurtuluş Savaşı Hikâyeleri, Ankara 2019, 69 s.
Biz, birinci baskıyı okumuştuk. Ancak, Şerife Bacı’nın şehadetinin 100. yılı dolayısıyla yeniden okuyup bir değerlendirme yapmak ihtiyacınıduyunca gördük ki; birçok ayrıntının varlığını yeni keşfetmemizden ötürü daha çok duygulandık, Kastamonulu olmanın gururunu daha çok yaşadık diyebiliriz.
Kitabın ön sözünü, baskısına katkıda bulunan Kastamonu Merkez Belediye Başkanı Opr. Dr. Galip Vidinlioğlu yazmış. Ön sözden bazı bölümleri aktarmakta yarar görüyoruz:
“Mehmet Sayan Hocamız, 1983 yılında ilk ‘Şehit Şerife Bacı’ hikâyesini yazdığında hiç kimse bir hikâyenin Kastamonu ve Türkiye kamuoyunda bu kadar yankı uyandırabileceğini tahmin edemezdi.”
………
“Şehit Şerife Bacı” hikâyesi yanında “İstiklâl Yolu, Halime Çavuş, Hamamcı Kadı Salih Reis, Kadın Mitingi, İnebolu Bombardımanı” gibi Millî Mücadele’ye ışık tutan kişi ve olayların konu edildiği hikâyeler, geçmişi bugüne bağlayan birer köprü görevi görmektedir. Sevgili çocuklarımız ve gençlerimiz geçmişi ne kadar iyi bilirlerse, geleceğe de o kadar sağlıklı bakarlar. Bu sebeple bu tür eserler önemlidir.”
Mehmet Sayan’ın önemli bir bölümünü Nurettin Peker’in kitabına dayanarak yazdığı hikâyeleri ve konuları, kitaptaki yayım sırasına göre şöyle:
- Şehit Şerife Bacı (s.13-19):
Devrekâni’nin Seydiler bucağı Satı köyünden kocası cephede savaşan Şerife Bacı’nın bebeğiyle İnebolu’dan kağnısına yüklediği cephaneyi Kastamonu’ya getirirken 1921 Aralık ayında, şiddetli kış şartlarında donarak şehit düşmesi. Bebeği, cephanenin üzerine örttüğü yorganın altında ağlarken bulunmuştur. Cephaneyi, Kastamonu Kışlası’nın önüne kadar ıslatmadan getirmiştir.
- İstiklâl Yolu (s.21-24)
İnebolu-Ankara İstiklâl Yolu’nda İstanbul’dan Anadolu’ya geçen subay ve ailelerinin yaşadıkları bir olay. Soluğan Han’da şiddetli kar yağışı dolayısıyla 33 gün süren esaret.Bir subay eşinin doğurması.
- Fatma Nine (s.25-26)
Kocası Osman Onbaşı’yı Çanakkale’de şehit veren, oğlu Hasan’ı da İstiklâl Savaşı dolayısıyla cepheye gönderen Fatma Nine’nin gelini ve ilk torununu yaşatmak için hayat mücadelesi. İstiklâl Yolu’nda cephane taşınırken kendisine sorumlu komutanca gösterilen ilgi, sağlanan destek.
- Açıksöz’ün Hikâyesi (s.27-29)
Kastamonu Lisesinden iki arkadaş Hamdi (Çelen) ve Hüsnü (Açıksöz) Beylerin liseyi bitirince Millî Mücadele’ye destek amacıyla Kastamonu’da Açıksöz adlı gazeteyi 15 Haziran 1919 tarihinden itibaren çıkarmaları, gazetenin önemli yazarları.
- Bombardıman (s.31-33)
İnebolu’nun 9 Haziran 1921 tarihinde Yunan savaş gemisi Kılkış tarafından bombardımana tutulduğu gün yaşananlar. Amaç; silah, cephane naklini önlemek.
- Gözyaşı (s.35-37)
Sakarya Meydan Savaşı sırasında Kastamonu’da yaşananlar. Hastane kurulup yaralı askerlerin tedavisi. Bir şehit haberi sonrası dökülen gözyaşı.
- İhanet (s.29-42)
İstiklâl Savaşı sırasında Kastamonu’da Ermenilerin ihaneti.
- İlk Müfreze (s.43-47)
İnebolu’da Rumların Millî Mücadele’yi engellemek için yaptıkları baskıları önlemek amacıyla kurulan Şaban Reis Müfrezesi’nin hikâyesi.
- Gelinlik (s.49-52)
Müdafaa-i Hukuk Kadınlar Cemiyetinin cepheye destek amacıyla topladığı yardımlara evlilik hazırlığı yapan bir kızın gelinliğini satarak katkıda bulunması.
- Halime Çavuş (s.53-54)
Kastamonu merkez Duruçay köyünden İstiklâl Savaşı kahramanlarından Halime (Kocabıyık) Çavuş’un yaptığı hizmetler, ibretlik hayat hikâyesi.
- Cemal Bey (s.55-57)
Kastamonu Valisi Cemal Bey’in Millî Mücadele’nin ilk yıllarındaki (1919-1921) önemli hizmetlerinden bir bölümünün hikâyesi.
- Kuvâ-yıMilliye’ye Katılma (s.59-61)
Kastamonu vilayetinde yöneticilerin, komutanların 1919 yılında Kuvâ-yı Milliye hareketine katılmaları.
- Kadınlar Mitingi (s.63-65)
10 Aralık 1919 tarihinde Kastamonu Kız Öğretmen Okulunun bahçesinde toplanan kadınların İzmir, Antep, Urfa, Maraş’ın işgalini protesto edişleri.
- Hamamcı Kadı Salih Reis (s.67-69)
İnebolu’da 13 Haziran 1921 tarihinde Kayıkçılar Loncası üyesi Salih Reis’in yetmiş yaşında mermi taşıması, Muhittin Paşa ile konuşmaları.
Mehmet Sayan’ın Kastamonu’yla ilgili İstiklâl Savaşı hikâyelerini daha da artıracağına inanıyoruz. Başta İstiklâl Savaşı’nın Başkomutanı Gazi Mustafa Kemal olmak üzere, silah arkadaşlarını, asker sivil şehitlerimizi, gazilerimizi saygıyla anıyoruz…
NAİL TAN
