29 Nisan 2016, I. Dünya Savaşı Irak Cephesi’ndeki kısaca Kut Zaferi diye bilinen zaferle ilgili 2016 yılında yayımlanan Arşiv Belgelerine Göre Kûtü’l-Amâre Zaferi adlı kitaptan (haz. Mümin Yıldıztaş, Resul Köse, Muzaffer Albayrak, Yılmaz Karaca, Dr. Ersin Kırca, Selim Ümit, Kemal Gurulkan, İstanbul 2016 398 s., Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını) ilk yazımızda bir nebze söz etmiştik. Bu yazımızda, söz konusu kitaptaki belgelerde rastladığımız bazı ilginç bilgilere değineceğiz:
Basra Körfezi ve Fırat çevresindeki savaşlarda İngilizlere esir düşen 74’ü subay, 377’si Türk ve 919’u Arap erattan oluşan 1370 kişilik ilk Osmanlı esir kafilesi Burma’nın Thayetmyo kentinde hazırlanan esir kampına götürülmüştür. 13 Nisan 1915 tarihli belge.
Şuaybe’deki İngiliz birlikleriyle savaşta Osmanlı Ordusu’nun geri çekilmesi üzerine Komutan Süleyman Askerî Bey intihar etmiştir. 17 Nisan 1915 tarihli belge.
Üç gün, üç gece devam eden Şuaybe’deki muharebede İngiliz askerlerinden bin civarında ölü ve dört bin yaralı bulunmaktadır. 7 Mayıs 1915 tarihli belge.
Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) Halil Bey, görülen lüzum üzerine Basra Vali Vekilliği ile Bağdat Valiliğine tayin edilmiştir. 9 Ocak 1916 tarihli kararname.
General Towshend komutasındaki İngiliz birlikleri Kûtü’l-Amâre’de Halil/Paşa komutasındaki birliklerce kuşatılmıştır. 12 Ocak 2016 tarihli belge.
Savaşlarda gösterdiği başarılardan dolayı 6. Ordu Komutan V. Mirliva Halil Paşa’ya “Muharebe Altın Liyakat Madalyası” verilmiştir. 27 Nisan 1916 tarihli, zafer öncesi takdir belgesi.
Irak Cephesi Komutanı Mirliva Halil Paşa’nn VI. Ordu Komutanlığına asaleten tayini 27 Nisan 1916 tarihli, Sultan Mehmed Reşad tasdikli belge.
Bağdat Valisi ve 6. Ordu Komutanı Mirliva Halil Paşa’nın Kûtü’l-Amâre Zaferi’nin kazanıldığına dair Dâhiliye Nezaretine 29 Nisan 1916 tarihli telgrafı.
Muhasara/kuşatma altındaki General Towshend komutasındaki İngiliz Ordusunun teslim olduğuna dair 29 Nisan 1916 tarihli belge. İmza, Başkomutan V. Enver Paşa.
Alman İmparatoru J. R. Wilhelm, Kûtü’l-Amâre Zaferi dolayısıyla Sultan V. Mehmed Reşad’ı tebrik etmiştir. 30 Nisan 1916 tarihli mesaj. Ayrıca; Avusturya ve Saksonya’dan da tebrik telgrafları gelmiştir.
Esir İngiliz askerlerinin Çorum, Yozgat, Kırşehir, Eskişehir, Çankırı, Konya ve Aksaray’da iskân edilmişlerdir. 1 Mayıs 1916 tarihli üç belge.
Bursa’da esir generallerin oturması için on altı odalı bir ev kiralanmıştır. 17 Mayıs 1916 tarihli belge.
General Towshend, İstanbul Heybeliada’da mecburi ikâmet altına alınmıştır. 10 Mayıs 2016 tarihli belge.
Halil Paşa’ya Avusturya İmparatoru tarafından “Couronne de Fer” nişanı verilmiştir. 25 Mayıs 1916 tarihli belge.
Esir İngiliz askerleri arasında sömürge Hindistan’dan getirilen Hintli Müslüman esirlerin de bulunması. 1 Haziran 1916 tarihli belge. Hintli Müslüman subaylara İstanbul’da kılıçla serbest dolaşma izni verilmesi. 6 Ağustos 1916 tarihli belge.
General Towshend’in eşi, kızı ve hizmetçisinin İstanbul’a gelmesi durumunda kendilerine engel olunmayacağı İngilizlere bildirilmiştir. 3 Mart 1918 tarihli belge.
Nusaybin’den Halep’e nakledilen 865 Hintli savaş esirine çadır verilmiştir. 26 Ekim 1918 tarihli belge.
Hintli esir Şeyh Abdulgaffar bin Şeyh Sadullah, Osmanlı tabiyetine geçmiştir. 12 Ocak 1918 tarihli belge.
Kûtü’l-Amâre Zaferi’ni kazanılmasında büyük yararlılıkları görülen Irak aşiret beylerinden Şeyh Uceymi Paşa’ya Urfa’dan arazi tahsis edilmiş, Türkiye’ye yerleşmesi sağlanmıştır. 19 Aralık 1932 tarihli Gazi Mustafa Kemal tasdikli Bakanlar Kurulu kararı.
Halil Kut Paşa, İstiklal Savaşı’na yardım amacıyla Rusya Müslümanlarınca toplanan altınları da Ankara’ya getirip TBMM’ye teslim etmiştir.
Hemşehrimiz Halil Kut Paşa tarafından kazanılan Kûtü’l-Amâre Zaferi’ni kutlarken Halil Paşa ve şehitlerimizi saygıyla anıyoruz.
