Dünyada ve Türkiye’de Kovid-19/Koronavirüsbulaşının sonuna yaklaşıyoruz artık. Almanya, ABD, İngiltere, Çin ve Rusya Federasyonunda geliştirilen aşılar yaygın bir şekilde uygulandıkça vaka, ağır hasta ve ölü sayılarında ciddi düşüşler yaşandı. Mutasyonlardan Delta’nın (Delta Plus dâhil) yarattığı tedirginliğe rağmen birçok ülkede kısıtlamalar önemli ölçüde kalktı. Turizm sezonu açıldı. Ülkeler arasında seyahate aşı pasaportu vasıtasıyla başlandı.
Türkiye’de 29 Nisan-17 Mayıs 2021 tarihleri arasında uygulanan “Tam Kapanma” döneminin ardından “Kademeli Normalleşme”ye geçildi. Mayıs ve haziran aylarındaki Alman aşısı yoğun uygulaması sayesinde vaka, hasta, ağır hasta ve ölü sayılarındaki tatmin edici düşüş üzerine Cumhurbaşkanlığı Bakanlar Kurulu 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren “Kademeli Normalleşme”nin 3. aşamasına geçmeye karar verdi. Konser salonu, halı saha, sinema, kahve, kafeterya, lokanta, konaklama tesisi, ulaşım araçları ve düğünlerdeki bütün kısıtlamalar maske, mesafe, hijyen uygulaması koşuluyla kaldırıldı. Spor karşılaşmalarına seyirci alınabilecek. Üniversiteler, ilk ve orta dereceli okullar Eylül 2021 ayında yüz yüze eğitime başlayacaklar.
Sağlık Bakanlığının hedefi Ağustos 2021 ayı sonuna kadar 12 yaşın üzerindeki tüm vatandaşlarımızı 2. ve 3. doz aşıyla buluşturmak, nüfusumuzun en az %70’inde salgına karşı bağışıklık kazandırmak. Yıl sonuna kadar Turkovac aşısını uygulanabilir duruma getirmek.
Koronavirüs dil ve edebiyatı başlığıyla yazdığımız yazılar 24’ü buldu. Artık sona yaklaşıyoruz diyoruz ama terimlerde ne yazık ki yeterli azalma görülmüyor. Mutasyonların yarattığı olumsuz gelişmeler, Kovid-19’un normal hayata etkileri, ekonomi ve eğitimdeki sorunlar yeni terimlerin, sözlerin dilimize girmesine sebep oluyor. Tabii İngilizcenin tartışmasız baskısı altındayız hâlâ… Bu arada çevre kirliliği ve kuraklığın etkisini de yaşıyoruz.
Bakınız 15 Haziran 7 Temmuz 2021 tarihleri arasında yazılı ve görsel medyadan derlediğimiz, çoğunu ilk defa duyduğumuz salgın terimleri ve sözleri neler?
AB Covid-19 Dijital Aşı Sertifikası (AB ülkelerine seyahatlerde kullanılacak aşı pasaportu), adrenal yoğunluk (koronanın yarattığı tükenmişlik sendromu), adrenalin banyosu, agresif aşılama (Delta varyantına karşı yoğun aşılama önlemi), agresif mutasyon (Rusya’da görülen hızla bulaşan varyant), allerjik reaksiyon (aşı etkilerinden), alg kolonisi (müsilaj, deniz salyası), alfa mutasyonu (İngiliz varyantı), amilod.
Beslenme psikiyatrisi, beta mutasyonu (Güney Afrika varyantı), biyolojik arıtma (müsilaj/deniz salyası önlemi), blockchain (blok zincir teknolojisi).
CoviVac (Rusların Sputnic’ten sonra geliştirdikleri ikinci koronavirüs aşısı).
Damarsal müsilaj (vücutta damarda oluşan pislik), delta mutasyonu (Hint varyantı), delta plus mutasyonu (Hint, Güney Afrika karışımı varyant), dispiosis (bağırsaklarda oluşan biyolojik denge bozukluğu).
E-bileklik (KKTC’de 1 Temmuz 2021 öncesi turistlere takıldı.), endişe detoksu (tükenmişlik sendromuna karşı), epigalokateşin (yeşil çayda kanseri önleyen madde), ergonomik tasarım.
Fibromiyalji, fitoterapi.
Gama mutasyonu (Brezilya varyantı), gamma tokoferol, genetik materyal, google doktoru (internet bilgisiyle doktorluk taslayan).
Handling (elleçme), hibrit aşı, hibrit fuar, hipoklorit.
Kandida mantarı (bağırsaklarda).
Lambda varyantı (Hint-Güney Amerika karışımı), Latin Amerika varyantı (Gama varyantı), lipit.
Mağara sendromu (Covid-19 sonrası insanların yaşadığı sosyalleşme zorluğu), mRNA Teknolojisi (BioNTech ve Moderna aşılarında), mesajcı mRNA (ribonükleik asit), mikrobiyota, miyosafiyal ağrı sendromu/MAS (Korona sonrası ortaya çıkan öldürücü bir hastalık), monoklanor antikor tedavisi (Covid-19’un başında uygulanan bir tedavi yöntemi), mutasyon fabrikası (aşılanmamış insan vücudu).
Nanopartikül (BioNTech aşısında), norepinefrin, nörotransmitter.
ORAC (Oksijen radikali emme kapasitesi), otofajiyi aktive etmek (zeytinyağının bir etkisi).
Öğrenilmiş çaresizlik (Covid-19 salgını sonrası +65 yaşındakilerin yaşadıkları psikolojik durum)
Papel dozu (hatırlatma, üçüncü doz korona aşısı), peskateryen (kırmızı et ve kanatlı hayvan eti yemeyen, ancak balık ve süt ürünleri yiyerek beslenenler, tabii bitkisel beslenme dahil), postmortem (ölüm sonrası), postpandemi (salgın sonrası), psikiyatri diyetisyenliği.
Ribozom (BioNTech aşısında)
Septik, septik şok, sentetik haberci/RNAm RRA (BioNTech aşısında), siyasi müsilaj/salya, start-up ekonomisi, siberkroni, sosyal medya detoksu, stressavar (Lavanta, melisa gibi), spike protein (BioNTech aşısında).
Tau protein, tinyhouse (yürüyen ev, salgının yarattığı tatil evi tipi), Top-Down inşaat sistemi (Yukarıdan aşağıya, İstanbul Taksim Camisi’nde uygulandı), Turkovac (Erciyes Üniversitesinde üretilen yerli Covid-19 aşısı).
Unicorn.
Vanadyum, Vietnam Mutantı (Hint, İngiliz varyantları birleşimi), VLP (İkinci Türkiye Covid-19 aşısı)
Yağ müsilajı (obez, şişmanlarda), yüksek insidan bölgesi (salgın açısından seyahat edilmesi riskli yerler)
Zayıflatılmış patojen (BioNTech dışındaki Covid-19 aşılarında), zoomefekti (görüntülü toplantılar sonucu, güzel görünme kaygısıyla estetik müdahaleye yöneliş)
Koronavirüs salgının sona erdiği günlerde buluşmak dileğiyle…
NAİL TAN
