Kastamonu gazetesi, geçen hafta 49. yaşına ulaşmanın gururunu yaşadı. 14 Ocak 1974 günü başlayan yayın hayatı günümüze kadar başarıyla geldi. Kısmet olursa gelecek yıl 50. yılı kutlarız. Taşra ortamında yarım asır, kolay değil. Yayın ilkelerinden ödün vermedengazeteyi bugünlere ulaştıran rahmetli Siyami Özel ile Cemil ve Melih Özel kardeşleri yürekten kutluyorum.
Gazetedeki ilk yazım, yurt konusuyla ilgiliydi, 3 Ocak 1981 günü yayımlanmıştı. Ben de 40 yıldır buradayım, mutluyum. Bu vesileyle şehrimizdeki basın hayatı konusunda kısa bir bilgi vereyim istedim.
Kastamonu Vilayet Matbaası 1868 yılında kuruldu.Bürokrasinin ihtiyaç duyduğu kâğıtlarla il yıllığı diye tanımlayabileceğimiz salnameler basıldı. Vali Abdurrahman Paşa zamanında matbaaya yeni makineler ve hurufat alındı, ayrıca iki katlı güzel bir bina yaptırıldı.
Salnamelerde, il dâhilindeki görevlilerin adları, ilçelerin coğrafi özellikleri, yetişen ürünler hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Resmi yayın olduğu için önemli bir kaynaktır.1905 yılına kadar 21 salname basılmıştır. Ayrıca burada basılan kitaplar da bulunuyor.
Matbaanın kurulmasında Hafız Hüseyin Hüsnü Efendi’nin çok önemli hizmetleri olmuştur. 40 yıl görev yapan Hüsnü Efendi, İlimizde dokumacılık sanatının öncüsü olarak kabul edilir.Sanayi madalyası ile ödüllendirilmiştir.
1872 yılından itibarenresmi nitelikte Kastamonu Vilayet Gazetesi yayınlanmaya başladı. Haftalık çıkan bu gazete 1937 yılına kadar devam etti. Vilayet dâhilinden derlenen haberler yanında değişik konularda rapor, istatistik, makale, araştırma, il genel meclisi tutanakları ve edebî konularla ilgili çok kıymetli yazılar yayınlandı. I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte gazetenin eski yayın özelliğinden uzaklaştığı, daha ziyade haberlere ağırlık verdiği görülür. Bu durum savaş sonrasında da devam etmiştir.
Kastamonu’da basılan önemli gazetelerden ikincisi Köroğlu’dur. 1908-1918 yılları arasında haftalık olarak 485 sayı yayınlanmıştır. İttihat ve Terakki Fırkası’nın yayın organıdır. Haberler yanında makale, araştırma ve şiirlere yer verilmiştir. Yazıların niteliği yüksek, içerikleri zengindir.Entelektüel insanlar yazılarıyla gazeteye güç katmıştır. Gazete, basın tarihi açısından olduğu kadar, II. Meşrûtiyet döneminin şehrimizdeki aynası durumundadır.
Bu arada kısa ömürlü gazeteler de vardır. Söz gelimi Serbaz (14 Mart- 21 Mayıs 1909),Nâzikter( 1910-1928), Şûle( 1910-1911), Ilgaz( 1918), Hürriyet ve İtilâf Fırkası’nın yayın organı Zafer 1911-1919), Köroğlu’nun kapanmasından sonra çıkan Yeşil Ilgaz (1918-1919).
İlimizde çıkan en önemli gazetelerin başında hiç şüphesiz ki Açıksöz gelir. Açıksöz, yakın tarihimiz açısından da çok önemli bir yayın organıdır. 15 Haziran 1919 günü, MillîMücâdele’ye destek olmak amacıyla Hüsnü Açıksöz ve arkadaşları tarafından çıkarılmıştır. İlk başlarda haftalık, daha sonra günlük yayınlanmıştır. Açıksöz, Kurtuluş Savaşı bittikten sonra da Cumhuriyetçi tavrını 1931 yılında kapanan kadar devam ettirmiştir.
Açıksöz, bir anlamda Köroğlu gazetesinin devamı gibi görülebilir. Lisenin öğretmenleri ve şehrin aydınları gazetede çeşitli konularda yazılar yazmışlar. Her sayıda mutlaka bir başyazı ve şiir bulunmaktadır.
Açıksöz’delisemizin öğrencileri de şiirler yazmış ve gazeteye renk katmışlar. Söz gelimi Cumhuriyet dönemi edebiyatçılarından Orhan Şaik Gökyay (22 şiir), Arif Nihat Asya (13 şiir) ve Rifat Ilgaz( 12 şiir) en önde gelen kişiler olarak görülmektedir. Ancak bu kişilerin diğer gazete ve dergilerde de şiirleri vardır.
En çok yazı yazan Hüsnü Açıksöz’dür. Memuriyet yaptığı günlerde, adı geçmese de gazetenin hem sahibi, hem başyazarı konumundadır. Gazetede birçok başmakale imzasız yayınlanmıştır, bunların önemli bir kısmı ona aitolmalıdır.
Açıksöz’de yazı yazanlar arasında Hasan Fehmi Turgal, Abdulahad Nuri, Ahmet Talat Onay, Fazıl Berki Tümtürk, Mehmet Behçet, İsmail Habib Sevük, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Mustafa Selim İmece gibi önemli kişileri sayabiliriz.
Açıksöz 1931 yılında, vali ile yaşadığı uyumsuzluk nedeniyle yayın hayatına son vermiştir. Kastamonu gazetesi haftalık olarak yayına devam etmekle birlikte hiçbir zaman sivil bir gazetenin yerini tutamamıştır. Bir anlamda şehrimiz gazetesiz kalmıştır, denebilir.
Hüsnü Açıksöz, 19 Mayıs 1937’de Doğru Söz gazetesini çıkarmıştır.Gazete yayın ilkeleri, içerik ve nitelik bakımından Açıksöz’ün devamı olmuştur. Hüsnü Bey, 1939’da milletvekili seçilince gazete el değiştirmiş; önce Ziya Demircioğlu’nun, sonra da Aziz Demircioğlu’nun idaresinde 1969 yılına kadar gelmiştir. Özellikle 1940’lı yıllarda nitelikli yazıların çokluğu dikkat çekmektedir.
Yenises gazetesi Ahmet Kıral tarafından 1946 yılında çıkarılmaya başlamış, daha sonra el değiştirmiş, 1969’a kadar yayın hayatını başarıyla sürdürmüştür.
Kısa süreli olarak Birlik, Yeni Birlik, Kastamonu, Dikkat, Mücadele, Karadayı, İnebolu, Hürses, Güzel İnebolu, Hakkın Sesi, Yeşil Daday, Yeni Kastamonu, Yeşil Cide gibi gazetelerin yayınlandığını da belirtelim.
1937-1974 yılları arasında İhsan Ozanoğlu, Ömer Kemal Ağar, Siyami Özel, Aziz Demircioğlu, Numan Özdemir en çok yazı yazan kişiler olarak görülmektedir. Özellikle İhsan Ozanoğlu tarih, edebiyat, din ve halk kültürü konularında çok sayıda yazı yazmıştır.
Kastamonu gazetesi, bugün itibarıyla şehrimizin en uzun süreli sivil gazetesi özelliğini taşımaktadır. Bilim insanları ve araştırmacılar tarafından yazılan birçok yazı,yeni kuşaklar için önemli kaynak olacaktır.
1986 yılında Ziya Kesimci tarafından çıkarılanNasrullah gazetesi, yayın süresi olarak ikinci durumda bulunmaktadır. Ayrıca Sözcü 1986, Açıksöz veDoğrusöz 2011, Gündem 2015 tarihinden beri yayınlarını başarıyla sürdürmektedirler.
Dergiler konusuna gelince, uzun ömürlü dergi yayınlanmamıştır. Tiraje, Gençlik, Doğu, Dilek, Birlik, Ilgas, Ecevit, Sanat ve lise öğrencilerinin çıkardığı Lise, Sıra, Öğrenci Sesi dergileri, ömürleri kısa olsa bile içerik bakımından zengindir.
Yukarıda adlarını yazdığımız gazete ve dergiler dışında, kısa ömürlü başka gazete ve dergilerin de bulunduğunu belirtelim.
Yazıyı bağlarken önemli bir konuya değinelim. Yerel basın, bulunduğu ilin hâfızasıdır, belleğidir; toplumun sözcüsü, aynasıdır. Gazete çıkarmak zor iştir, her şeyden önce masraflar ağırdır. Ülke genelindeki yerel gazetelerimiz ekonomik yönden önemli sorunlar yaşıyor, hatta bazıları kapanıyor. Devlet bu duruma seyirci kalmamalıdır.
MUSTAFA ESKİ
