Medikal hikayesi eski yıllara dayanan ve “kralların hastalığı” olarak da bilinen gut, kalıtsal yatkınlığı olan ve kanda ürik asit düzeyinin artmasına sebep olan pürin metabolizması bozukluğu olarak tanımlanabilen bir hastalıktır.
Besinlerde bulunan pürin sağlıklı vücutlarda parçalanarak ürik aside dönüşür ve büyük bir kısmı idrarla dışarı atılır. Fakat pürin metabolizmasında bozukluk olan ya da böbreklerden idrar yolu ile yeterli miktarda atım sağlayamayan bireylerde ürik asit kanda birikmeye başlar ve kandaki düzeyi yükselir. Bunun sonucunda kemik, eklem ve dokularda sodyum ürat tuzu şeklinde birikim gözlenir ve bu birikim ağrılı iltihaplanmalara sebep olur. Böylece gut hastalığı meydana gelir.
Kanda Kabul Edilen Ürik Asidin Üst Sınırı
- Erkeklerde 7 mg/dl
- Kadınlarda 6 mg/dl
Gut hastalığında bu değerler 7 mg/dl’nin üzerine çıkmaktadır.
Gut Hastalığı Risk Grupları
- Genellikle 40-60 yaş aralığında rastlanır.
- Erkeklerde, kadınlara oranla daha sık gözlenir.
- Menopoz döneminden itibaren kadınlarda risk artmaktadır.
- Ailesinde gut hastalığı olan bireylerde risk daha yüksektir.
Gut Hastalığının Belirtileri
- Genelde ayak baş parmağında şiddetli ağrı gözlenir. Buna ek olarak dirsek, diz, ayak, ayak bileği, el ve el bileğinde de ağrılar gözlenebilir.
- Ağrıların yanında şişme, kızarıklık, sertlik ve sıcaklık hissi de gözlenebilir.
- Böbrek hastalığına bağlı bir gut hastalığı mevcutsa bel ve karın bölgesinde ağrı, idrarda kanama gözlenebilir.
Kandaki Ürik Asidi Artırabilecek Hastalıklar
- En sık görülen sebep böbrek yetmezliğidir.
- Diğer böbrek hastalıkları
- Obezite
- Yüksek tansiyon
- Hipotiroidizm
- Diyabet
Gut Ataklarını Tetikleyen Faktörler
- Alkol kullanımı
- Yanlış beslenme
- Aşırı beslenme (yüksek kırmızı et tüketimi gibi)
- Şiddetli hastalık geçirme
- Eklem travmaları
- Cerrahi operasyonlar
- Soğuğa maruz kalma
- Radyoterapi
- İlaç tedavileri (idrar söktürücü ilaçlar)
Gut Hastalığında Beslenme Tedavisi
- Öncelikle mutlaka düşük pürin içerikli bir beslenme tedavisi uygulanmalıdır.
- Yüksek yağ tüketimi, böbreklerden ürik asit atımını azaltır ve birikime yol açar. Bu nedenle özellikle doymuş yağ tüketimi düşük tutulmalıdır. Bunun için süt ve süt ürünleri az yağlı tercih edilebilir. Kızartmalar, krema, kaymak, mayonez, tereyağ, kuyruk yağı gibi yağlı ürünlerden uzak durulmalıdır.
- İdrarla ürik asit atımına yardımcı olabilmek adına su tüketimi yüksek (2,5-3 Lt.) tutulmalıdır.
- Alkollü içecekler tüketilmemelidir.
- Obezite ve şişmanlık kanda ürik asit düzeyini artırmaktadır. Bu nedenle ideal vücut ağırlığı bulunmalı ve korunmalıdır. Ancak ani ve hızlı kilo kayıpları da kandaki ürik asidi artırarak gut ataklarına neden olabilir. Bu nedenle zayıflatıcı diyetler diyetisyen kontrolünde uygulanmalıdır.
- İdrarın asit düzeyini azaltmak, idrarı alkali hale getirebilmek adına meyve ve sebze tüketimi artırılmalıdır.
- Yüksek şekerli beslenmeden kaçınılmalıdır.
- Yüksek tuz tüketiminden (günde 6 gr’ın üstü) kaçınılmalıdır.
Diyetten Tamamen Çıkarılması Gereken Besinler
Bu besinler yüksek miktarda (100 gramlarında 100-1000 mg) pürin içerirler.
- Ançuez, et suyu, sakatatlar, kaz eti, ördek eti, keklik gibi av hayvanları, soslar, salam, sosis, sucuk, pastırma, midye, balık yumurtası, sardunya, istiridye, maya, ringa balığı, uskumru.
Atak-Ağrı Anında Tüketilmemesi Gereken Besinler
Bu besinler orta derecede (100 gramlarında 9-100 mg) pürin içerirler. 1 gün içerisinde bunların arasından sadece 1 tanesi, belirtilen ölçüleri geçmemek şartı ile atak dışı günlerde tüketilebilir. Birden fazla çeşit tüketilmemelidir.
- Kırmızı et, balık eti, tavuk eti, kurubaklagiller, mantar, ıspanak, karnabahar, kuşkonmaz.
- Kurubaklagil 8 yemek kaşığını geçmemeli.
- Etler 60 gramı geçmemeli.
- Ispanak, karnabahar, mantar ve kuşkonmaz 4 yemek kaşığını geçmemeli.
Gut hastalığı takip edilmesi ve beslenme kurallarına özen gösterilmesi gereken, aksi halde ileride böbrekleri yorabilecek bir hastalıktır. Sadece beslenmeye dikkat edilerek ürik asit düzeyleri ve atakları büyük ölçüde azalmış birey sayısı oldukça fazladır. Bu nedenle gut hastalığına özgü beslenme kurallarını dikkate almanızı önerir, sağlıklı günler dilerim.
Dyt. LADEN HEKİMOĞLU
