Gebelik süresinde ortaya çıkan diyabet, artarak büyüyen önemli bir sağlık sorunudur. Gestasyonel diyabet ise, ilk kez gebelik sırasında ortaya çıkan glukoz tolerans bozukluğudur. Diğer bir deyişle gebelik döneminde ortaya çıkan diyabettir. Genellikle gebeliğin 24-28. haftalarında tarama ve tanı testleri uygulanarak gestasyonel diyabet tanısı koyulabilmektedir. Bu tarama ve tanı testlerinde amaç, erken tanı koyarak glukoz düzeylerinde gerçekleşebilecek yükselmelerin anne ya da bebekte yol açabileceği komplikasyonları önlemektir. Son 20 yılda gestasyonel diyabet oranının dünya genelinde önemli ölçüde arttığı gözlenmektedir.
Gestasyonel Diyabet İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
- Annenin önceki gebeliğinde gestasyonel diyabet varlığı
- Gebelik öncesi bozulmuş glukoz toleransı
- Ailede tip 2 diyabet öyküsü
- Annede polikistikoversendromu varlığı
- Annede kardiyovasküler hastalık varlığı
- Annenin açlık kan şekerinin 95 mg/dl’nin üzerinde olması
- Gebelik sürecinde olması gerekenden fazla kilo alımı
- Gebelik öncesinde beden kitle indeksinin 25 kg/m2’den fazla olması
- Glikozüri varlığı
- 35 yaş üzeri gebelikler
- Birbirini izleyen 3 ve daha fazla düşük yapılması
- Fiziksel aktivitenin yetersizliği
Tarama ve Tanı Yöntemleri
Gestasyonel diyabet için taramalar, eğer gebe düşük riskliyse gebeliğin 24-28. haftalarında, eğer yüksek riskliyse ilk prenatal vizitteyapılmaktadır. Tanıda oral glukoz tolerans testinin (OGTT) kullanılması önerilmektedir. OGTT tek aşamalı (75 grglukoz verilerek) ya da çift aşamalı (50 gr ardından 100 grglukoz verilerek) yapılabilmektedir.
Gestasyonel Diyabette Komplikasyonlar
- Anne açısından düşük yapma, sezaryen doğum risklerinde artış, erken doğum gibi problemlere yol açabilir.
- Bebek açısından ise ölü doğum, prematüre doğum, gelişme geriliği, doğum travması ya da solunum sıkıntıları gibi riskler mevcutken gelecekte obezite ve diyabet riski de yüksektir.
Nasıl Tedavi Edilir?
Glisemik kontrolü sağlamak için öncelikle tıbbi beslenme tedavisi, fiziksel aktivite ve ağırlık yönetimi uygulanmalıdır. Gestasyonel diyabet tanısından sonra gebeler mutlaka diyetisyene yönlendirilmelidir. İleri düzeydeki gestasyonel diyabetli gebelerde medikal tedavi de başlatılmaktadır.
- Bu gebeler gün içinde az az fakat sık beslenmelidir. 3 ana ve 3 ara öğün uygulamalıdır. Öğünler arası 1,5-2 saatlik süre olmalıdır.
- Şişman ya da obez bireyler, gebelik öncesi dönemlerinde olması gereken kiloya gelecek şekilde beslenme programı uygulamalıdır.
- Aynı şekilde gebeliğin ilk trimesterındaki bireyler de ılımlı bir beslenme programı ile kilo kaybı sağlayabilirler.
- Gestasyonel diyabette öğünlerin içerdiği karbonhidrat miktarları önemlidir. Bunu planlayıp kontrol edebilmek adına bu gebelerin mutlaka diyetisyen yardımı alması gerekmektedir.
- Gestasyonel diyabeti olan gebeler bal, pekmez, şeker gibi kolay sindirilip emilen ve kana hızlı karışan besinleri bu süreçte tüketmemelidir.
- Daha çok kurubaklagil, kabuklu meyve, sebze, tam tahıllar gibi kompleks ve posalı karbonhidratlar tüketilmelidir. Meyve, yüksek fruktoz içerdiği içinbu gebelerde meyve tüketimi diyetisyen kontrolünde olmalıdır.
- Protein de insülin üretimini kontrol eden besin ögelerinden biridir. Yalnız düşük yağlı protein tercih edilmesi bu süreci kontrol etmeyi kolaylaştıracaktır.
- Trans yağ tüketimine tamamen son verilmelidir. Doymuş yağ tüketimi ise (tereyağ gibi hayvansal yağların tümü) sınırlandırılmalıdır. Mümkün olduğunca faydalı yağ asitleri tercih edilmelidir (zeytinyağı gibi).
- Haftada en az 2 kez balık tüketimi sağlanmalıdır. Bu şekilde yararlı yağ asidi olan omega 3 tüketimi sağlanmış olur.
- D, E, C ve B vitaminlerinin tüketimine önem verilmelidir (detaylar için vitaminlerle ilgili yazılarımı okuyabilirsiniz).
- Gestasyonel diyabette folik asit tüketimi de önemlidir. Bu dönemde yaklaşık 400-800 mcg/gün aralığındafolik asit tüketimi sağlanmalıdır.
- Düzenli fiziksel aktivite uygulanarak da insülin duyarlılığı artırılır ve bu süreç sağlıklı bir şekilde kontrol edilebilir.
Unutmayın ki sağlıklı ve doğru bir beslenme programı, sağlıklı bir gebelik süreci ve ardından sağlıklı bir doğumu getirir. Diyabet ile ilgili daha fazla bilgi almak için “Diyabette Tıbbi Beslenme Tedavisi” başlıklı yazımı okuyabilir, sorularınız için [email protected] mail adresinden iletişime geçebilirsiniz. Sağlıklı günler dilerim.
Dyt. LADEN HEKİMOĞLU
