Kimler engelli olarak tanımlanmaktadır. Bir görüşe göre bu konuda bir oran getirilmesini desteklerken, bir başka görüş bu görüşü desteklememektedir. Engelli olmak veya olmamak kimsenin seçiminde olan bir tercih değildir. Engelsiz bir bireyin saatler ve hatta dakikalar içinde Ülkemiz şartlarında engelli olmayacağının bir garantisi de bulunmamaktadır.
Engellilerin engelleri aşmaları konusunda, bu hususlarla ilgili görev, yetki ve sorumluluğu bulunan bakanlıklar ve belediyeler dahil, kamu kurum ve kuruluşlarıbaşta olmak üzere hepimize görev düştüğü unutulmamalıdır.
Bu yazı dizimizde Engelli, Engelli Yakını ve Engelli Bakımı Aylıkları/Maaşları ve bunların denmesinde aranan koşullar, Başvuru ve Sosyal İnceleme, Başvurusu Reddedilenler, Aylık Bağlanmaya Engel Teşkil Etmeyen Hususlar, Bağlanan Aylıkların Ödenmesi ve Miktarı, Ödenen Aylıkların Durdurulması ve Kesilmesi ile İdari Yaptırım konularıanlatılacaktır.
1-)Engelliler Hakkında Kanunda ve Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelikte kimlerin engelli sayılacağı konusunda getirilmiş bir oran bulunmamaktadır.Bununla birlikte, söz konusu Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı maddesinde (4 üncü madde); Engel durumuna göre engel oranı %50 ve üzerinde olduğu tespit edilenlerden günlük yaşam aktivitelerini başkalarının yardımı olmaksızın yerine getiremeyeceğine karar verilen kişiler tam bağımlı engelli olarak tanımlanmıştır.
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “mülga Emekli Sandığı Kanununa ilişkin geçiş hükümleri” başlıklı maddesinde (Geçici 4 üncü madde), sosyal güvenlikle ilgili olarak engelliler için getirilen pozitif ayrımcılıktan yararlanma konusunda en az %40 oranında engelli olma koşulunun arandığı görülmektedir.
Gelir Vergisi Kanununun “Engellilik indirimi” başlıklı maddesinde (31 inci madde) ise; Çalışma gücünün asgarî % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabının birinci derece engelli, asgarî % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ikinci derece engelli, asgarî % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ise üçüncü derece engelli sayılacağı belirtilmiştir.
65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun’da engelli sayılacakların kimler olduğu hususunda bir tanıma yer verilmemişken, bu Kanuna istinaden çıkarılan 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşları ile Engelli ve Muhtaç Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Yönetmelik’te engellilik için en az %40 oran arandığı Yönetmelik hükmünden anlaşılmaktadır.
2-) Engelli aylığı ödenmesinde aranan koşullar şunlardır:
- a) Türk vatandaşı olmak,
- b) En az % 40 ve en fazla % 69 oranında engelli bulunmak,
- c) 18 yaşını tamamlamış olmak,
ç) Türkiye İş Kurumundan iş talebinde bulunmuş ve işe yerleştirilmemiş olmak,
- d) Sosyal Güvenlik Kurumlarından (mülga Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıklar dahil) her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmamak,
- e) Uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası) açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışmamak,
- f) Nafaka bağlanmamış olmak veya nafaka bağlanması mümkün bulunmamak,
- g) Her ne adla olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı 16 yaşından büyükler için belirlenmiş olan asgari ücretin aylık net tutarının (Asgari Geçim İndirimi hariç 2021 yılı aylık net asgari ücret 2.557,59 lira) 1/3’ünden (2021 yılı için 852,53 liradan) az olmak ya da aynı tutardan (2021 yılı için 852,53 liradan) fazla gelir sağlaması mümkün olmamak.
Bunlardan engelli olduğuna ilişkin tespit 2022 sayılı Kanun Kapsamında Aylık Alan Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Hastanelerin Belirlenmesi ile Sağlık Raporlarının Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in “Yetkili sağlık kuruluşları ile ilgili esaslar” başlıklı maddesinde (4 üncü madde) atıf yapılan Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik (bu Yönetmelik’in yerine, 20.02.2019 tarihinde Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiş ve aynı tarihte söz konusu Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır) hükümleri çerçevesinde yetkili sağlık kuruluşlarından alınacak Engelli Sağlık Kurulu Raporu ile belgelendirilmesi gerekir.
Engelli aylığı için başvuruda bulunduğu tarih itibariyle engellinin 18 yaşını tamamlamış olması gerekmektedir.Burada 18 yaştan kastedilen bu yaşa girme değil bitirmedir.
Engelli aylığı alacak engellinin Türkiye İş Kurumundan (İŞKUR’dan) iş talebinde bulunmuş ve işe yerleştirilmemiş olması diğer bir koşuldur. Ancak, Ülkemizde işçi istihdamı Türkiye İş Kurumu’nca, memur istihdamı Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nca (eskiden Devlet Personel Başkanlığı’nca) gerçekleştirildiğinden, konu ile ilgili olarak Türkiye İş Kurumunun yanında, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Başkanlığının ilgili biriminden da işe yerleştirilmediğine ilişkin belgenin aranmaması bir eksiklik olarak görülmektedir.
Kişi başına düşen aylık net gelirin tespiti ilgili Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından yapılıp, aylık bağlanacak engellinin muhtaç bulunup bulunmadığına karar verilmektedir.
Yazı dizimizin devam edecek bölümlerinde; Engelli Bakımı Aylığı ile Engelli Yakını Aylığının ödenmesinde aranan koşullar, Başvuru ve Sosyal İnceleme, Başvurusu Reddedilenler, Aylık Bağlanmaya Engel Teşkil Etmeyen Hususlar, Bağlanan Aylıkların Ödenmesi ve Miktarı, Ödenen Aylıkların Durdurulması ve Kesilmesi ile İdari Yaptırım konuları anlatılacaktır.
Engellilerimize ve ailelerine engelsiz bir yaşam dileğiyle…
İş, Sosyal Güvenlik ve İşkur konularındaki sorularınız beklenmektedir.
[email protected] 0(532)406 87 79
Raşit ULUBEY
İş, Sosyal Güvenlik,
İşkur Uzmanı ve Danışmanı
