Ekim 2022 ayındayız. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’na hazırlanıyoruz. 99 yıl geçti aradan. Yaklaşık iki ay sonra 2023’e, yani T.C.’nin kuruluşunun 100. Yılına girmiş olacağız. 1973 yılında Cumhuriyetimizin kuruluşunun 50. Yılı kutlanırken Kültür Bakanlığında Millî Folklor Araştırma Dairesi Başkanlığı görevini yürütüyorduk. Kutlama hazırlıklarına 1972 yılı başında başlanmış, Türkiye programı oluşturulmuş, her bakanlığın yapacağı görevler belirlenmişti. Bu program çerçevesinde 1973 yılı bütçesine ödenek konulmuştu. Dairemize iki görev verilmişti. 1973’te başarıyla sonuçlandırdık. Yazıyı ana çerçevesinden uzaklaştırmamak için bu çalışmalardan söz etmeyeceğiz. Asıl konumuz 100. Yıla nasıl hazırlanmamız gerektiği. Bu yılın, 2023’ün bilindiği gibi Türkiye için bir önemi daha var. 18 Haziran 2023’te yapılacağı söylenen Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili seçimleri. Korkarım, bu olay 100. Yıl Kutlamalarını önemli ölçüde etkileyip en azından Temmuz başına kadar etkinlikleri gölgede bırakacak. Oysa ki, 100. Yıl iktidarıyla muhalefetiyle birlikte kutlanacak bir yıl. Bu seçim döneminde T.C.’nin kuruluşunda temel taşı iki olay daha var. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ile 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı. Seçim ortamında bu bayramlar nasıl kutlanacak? Çok endişeliyiz. Siyasilerin kullandığı, toksik/zehirleyici, toplumdaki gerilimi artırıcı dilin ayarı gün geçtikçe artıyor ne yazık ki…
Yazımızın başlığını atmamıza, Kastamonu tarihinin 20. yüzyılını en iyi araştıran değerli tarih ve edebiyat araştırmacısı, Kastamonu Ü. Em. Öğretim Üyesi Dr. Mustafa Eski’nin gönderdiği bir kitap oldu:
Millî Mücadele’de Mehmet Âkif Kastamonu’da; Ankara 2022, Beşinci Basılış, 88 s.
Kastamonu gazetesindeki yazılarımızda zaman zaman söz ettiğimiz ilk baskısı 1983 yılında yapılan kitabın benzeri kitaplar da yazılmıştır. Ancak, bu konuyu ayrıntılı olarak ilk işleyen bilim insanı Dr. Mustafa Eski’dir. Cumhuriyetimizin kuruluşunda Kastamonu’nun oynadığı rolü ortaya koyan belge niteliğindeki olaylardan biri, İstiklal Marşı’mızın güftesinin şairi M. Âkif Ersoy’un Kastamonu’daki (19 Ekim 1920-24 Aralık 1920) faaliyetleridir. Beşinci baskı, geliştirilmiş olduğundan önemlidir.
Dr. Eski, beşinci baskının ön sözünde bazı açıklamalarda bulunuyor (s.V-VII):
“Mehmet Âkif, 19 Ekim 1920 günü Kastamonu’ya gelmiştir. Başyazarı bulunduğu Sebilü’r-Reşad dergisi de buraya taşınmış ve 464, 465 ve 466.sayılar Kastamonu’da basılmıştır.
…….
Mehmet Âkif’in 1920’de üzerinde durduğu hususlar bugün de geçerlidir. Emperyalist Batı dünyasının tavrında herhangi bir değişikliğin olmadığı, son yıllarda yaşanan acı olaylarda açıkça görülmektedir. İslam ülkeleri, bilimden uzaklaşmanın, birlik içinde olmayışın hüznünü dün olduğu gibi günümüzde de yaşamaktadır.
Mehmet Âkif, çağdaş dünya devletleriyle mücadele edebilmek için İslam’ın özünün kavranması gerektiğini ifade etmiştir. Okumak, öğrenmek, araştırmak, çalışmak ve bilimle meşgul olmak gerektiğini ısrarla söylemiştir.
………
Bilindiği gibi, İstiklal Marşı, Sebilü’r-Reşad dergisinin 17 Şubat 1921 tarihli 468. sayısında yayımlanmıştır. Bundan döt gün sonra 21 Şubat 1921 tarihinde Açıksöz’de neşredilmiştir. Millî Marşı’mızı Ankara dışında ilk kez yayımlama şerefi Açıksöz gazetesine aittir.
Kitabın ilk baskısı 1983 yılında yapılmıştı. O zaman, okuyucuya kolaylık olması bakımından konuşmalarda geçen bazı kelimeler kısmen sadeleştirilmişti. Sonraki baskılarda Sebilü’r-Reşad dergisinde geçtiği şekliyle aynen yeni yazıya çevrilmiştir.
Kitapta geçen âyet ve hadislerin yazılımı Sayın Nevzat Şensizoğlu tarafından yapılmıştır. Kendisine teşekkür ederim. Arapça bilmeyenler için âyet ve hadislerin Latin alfabesine aktarılmış şeklini de yazdık. Ancak, transkripsiyondaki zorluğu anlayışla karşılayacağınızı ümit ediyoruz.”
Kitabın İçindekiler bölümündeki ana başlılar şöyle:
- Nasrullah Kürsüsünde (s.1-36)
- Müslümanların Terakkîleri İslâm’a Sarılmalarına Bağlıdır (s.37-51)
- Tam Müslüman Olmadıkça Felâh Yoktur (s.52-67)
- Ye’se Düşenler Müslüman Değildir (s.68-79)
- El-Cezire Kumandanı Nihat Paşa’nın Telgrafı (s.80-81)
- Bibliyografya (s.83-86)
- İndeks (s.83-86)
- Sözlük (s.87-88)
Kitabın arka kapağında Açıksöz gazetesinde yayımlanan İstiklal Marşı’nın görüntüsü bulunuyor.
- Yıl kutamalarında bir “Kalıcı Eserler” bölümü vardı. Ormanlar kuruldu, önemli tesisler yapıldı. 100. Yıl kutlamalarında da ödeneğin çoğu “Kalıcı Eserler”e ayrılmalı. Cumhuriyetimizin kuruluşunda önemli roller oynamış illerin (Kastamonu gibi) Valilikleri, bu rolün belgelerini ortaya koyan kitaplar yayımlamalı, sergiler açmalı, müzeler kurmalıdır. Bu çerçevede, Kastamonu’nun Cumhuriyet Tarihimizde oynadığı rolü en iyi ortaya koyabilecek kişinin, bilim insanının Dr. Mustafa Eski olduğunu hatırlayıp zaman geçmeden kendisini (isterse ekibini) görevlendirmeliyiz. Nerdeyse her ilin İstiklal Savaşı Müzesi var. Kastamonu’nun yok. Bölük börçük izleri görülüyor, o kadar.
Millî Mücâdele’de Mehmet Âkif Kastamonu’da kitabının bize hatırlattığı, ilham verdiği bu düşünce inşallah hayata geçer… Ömrün uzun olsun Dr. Mustafa Eski… Bir kez daha Kastamonulular sana şükran borçludur…
NAİL TAN
