Gazeteler içinde en uzun ömürlü olanı Cumhuriyet’tir. Yeni Gün’le başlayan yayın hayatı günümüze kadar geldi.Yunus Nadi’den itibaren aile zinciriyle yönetilen gazete, uzun zamandan beri Cumhuriyet Vakfı tarafından idare ediliyor.
Lise yıllarımızda Cumhuriyet gazetesi okumanın ayrı bir havası olurdu. O zamanlar şimdiki gibi ideolojik kamplaşmalar yoktu. Tartışmalar daha ziyade CHP-DP ekseninde yapılırdı. Cumhuriyet, Dünya, Vatan, Hür Vatan, Milliyet gibi gazeteler CHP tandanslı olarak bilinirdi. Özellikle başyazılar, okurlar üzerinde çok etkili olur, referans olarak gösterilirdi.
Cumhuriyet okurunun eğitim ve kültür düzeyi biraz farklıydı. Bir defa yazar kadrosu sayıca ve nitelik yönünden güçlüydü, okuyucu üzerinde etkiliydi. Yazılar sadece yazarlarınkinden ibaret değildi, başka yazıları da çoktu.
Cumhuriyet gazetesinin arşivi çok zengindir. Yüz yıla yaklaşan gazete koleksiyonu, binlerce fotoğraf ve benzeri belge hiçbir gazetede yoktur. Mustafa Necati üzerine doktora tezimi hazırlarken, 1929’a kadar olan koleksiyonu tek tek karıştırmıştım. Arşivde çok yardımcı olmuşlardı; özellikle Edibe Buğra hanım. Bugün bir daha teşekkür ediyorum.
1995 yılında İsmet İnönü’nün Kastamonu Gezileri adlı kitabımÇağ Yayınlarından çıktı. İnönü, Mustafa Necati, Atatürk’ün Kastamonu gezisi üzerine yazdığım üçmakalem 90’lı yılların sonunda Cumhuriyet’te yayımlandı.Şimdi diyeceksiniz ki bunları niyeyazıyorsun? Anlatayım.
2003 yılında Ağlı ilçemizin Bereketli köyüne iki kez gittim.Köydeki ilkokulda bulunan materyaller dikkatimi çekmişti. Çoğunu öğretmen kendisi yapmış, çevreden toplamış ve güzel bir eğitim müzesi kurmuş. Bu kişinin Mehmet Yazgan(1896-1966) olduğunu söylediler. Kurtuluş Savaşı yıllarında İnebolu’da askerlik yapmış. Sonra kurs belgesi almış; 1929’da, kendi köyü Bereketli’de öğretmenliğe başlamış, 1963’de emekli olmuş.
Geriye bıraktığı bütün yazılı belgeleri torunu saklıyor.Birkaç hafta önce“evrâk-ı metrûkesi”ni karıştırdık. Öyle çok belgeler var ki, tek başına bile evinimüze yapar. Entelektüel penceresi son derece geniş, okumaya meraklı bir insan. Cumhuriyet, Köroğlu, Doğrusöz gibi gazeteler ile Hayat ve Öğretmen dergilerine abone olmuş, makbuzları var. Çok ilginçtir, 1939’dan ölümüne kadar otuz yıla yakın Cumhuriyet gazetesine kesintisiz abone olmuş. Gazete,İstanbul’dan postayla Ağlı’ya gönderilmiş. Bugünkü gibi günlük gazete gelmezdi ve üstelik dağıtım da yoktu.
Cumhuriyet gibi,iç ve dış politika ile birlikte, sanat ve sosyal içerikli yazı ağırlığıçok fazla olan bir gazeteyi,çeyrek asırdan fazla okumakfarklı bir kültür kazandırır.Cumhuriyet kendi arşivini incelese, böyle kaç abonesi çıkar acaba? Hele taşrada ve üstelikbir köyde? O yıllarda köylerde radyo yoktu. M. Yazgan,Türkiye ve dünyadaki olayları gazete aracılığıyla izlemiş.Aşağıda Mehmet Yazgan’ın, Cumhuriyet’e yazdığı dört mektubun birer suretlerini göreceksiniz. Bu mektupları yerel tarih çerçevesinde değerlendirmek gerek. Mektuplardan birinde, “Yirmi beş yıldır gazetenize aboneyim” diyor:
1.“Cumhuriyet gazetesi idaresine İstanbul.
Gazetenizin bir senelik abone bedeli olan(42) lirayı posta havalesi ile yolladım. Parayı aldığınız günden itibaren aşağıda yazılı adrese gazetelerimin gönderilmesini saygılarımla rica ederim. Öğretmen Mehmet Yazgan. Bereketli okulu başöğr. Ağlı,Küre.( yazının tarihi 26.12.1955)
2.Cumhuriyet gazete idaresine İstanbul.
Cumhuriyet gazetesinin bir yıllık abonemüddeti(11663) gazete sayısında hitam bulmaktadır. Bir senelik yeni abone bedeli olan42 lirayı posta vasıtasıyla gönderdim. Abone numaramın bildirilmesini, aşağıda yazılı adrese göre gazetelerimin yollanmasına devam edilmesini saygılarımla rica ederim. Mehmet Yazgan, Bereketli okulu Başöğretmeni Küre-Ağlı.
3.“Cumhuriyet Gazetesi Yazı işleri müdürlüğüne.
Yirmibeş senedir gazetenize aboneyim. Aralıksız okuyucunuz bulunuyorum. Abone paraları peşin posta havalesi ile gönderilir. Gazetelerimde gösterilen adrese gönderilirdi.Bu seneye ait abone bedelini mart ayı başında Azdavay postahanesi vasıtası ile adresinize gönderdim.
Geçen seneki adreste(Mehmet Yazgan, terzi M.Bilgin eliyle.Ağlı- Küre) idi. Geçen sene emekliye ayrılmam dolayısı ile aşağıda yazılı adrese göre gazetelerimin gönderilmesini bir mektupla da arz etmiştim.
İki haftadan beri gazeteler noksan geldiği gibi, eski adresime göre gelmektedir.Yalnız “ emekli öğretmen” cümlesi ile gösterilen adres yazılarak gazetelerimin muntazaman yollanması yolundaki delaletlerinizi saygılarımla arz ederim.. Emekli öğretmen Mehmet Yazgan.
Adres: Mehmet Yazgan, Emekli öğretmen,Ağlı-Küre. (Mektubun tarihi 7.4.1964)
4.Cumhuriyet gazete idaresi, İstanbul.
Gazetenizin bir yıllık abone bedeli olan75 Lira yeniden posta havalesi ile idareniz adına yollanmıştır.(mektubun tarihi 10 Nisan 1966)
Aşağıda yazılı adrese göre gazetelerimin yollanmasını saygılarımla arz ederim. Mehmet Yazgan. Emekli öğretmen. Ağlı-Küre
(NOT: Adres kısmını yazmadım. M.E.)
MUSTAFA ESKİ
