Şüphesiz Türk Dönemi Kastamonu Tarihini en iyi araştıran tarihçi, bilim insanı hâlen Kastamonu Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimeri Fakültesi Öğretim Üyesi hemşehrimiz Prof.Dr. Cevdet Yakupoğlu’dur. Onun Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi: Kastamonu Sinop Çankırı Bolu, XIII-XV. Yüzyıllar (Gazi Kitabevi, 2009) başlıklı, doktora tezinden kaynaklanan kitabı, ilimiz tarihinin fetih ve Beylikler (Çobanoğulları, Candaroğulları, Osmanlı Devletine geçiş) dönemini aydınlatan, Kastamonu kültürünün temel taşlarını ortaya çıkaran anıt bir çalışmadır. Arşivlerde, her biri farklı imzayla yazılmış, Arap harfli binlerce belge taranarak yazılmıştır. Bu eseri, diğer çalışmaları, makale, bildirileri izlemiştir. Prof. Yakupoğlu’nun 2018-2021 yılları arasında Türk Tarih Kurumu Bilim Kurulu Üyeliği yapmasına bu değerli araştırmaları sebep olmuştur.
18 Ekim 2022 Salı günü Ankara’ya gönderdiği kargodan yeni bir Kastamonu Beylikler Dönemi Tarihi araştırması çıktı. Kastamonu Üniversitemizde aynı bölümde (Tarih) çalıştıkları meslektaşı, Azerbaycan kökenli Prof.Dr. Namiq Musalı ile birlikte hazırladıkları kitabın künyesi şöyle:
Cevdet Yakupoğlu, Namiq Musalı; Kastamonu Beylerinin Mektupları/Çobanoğulları ve Candaroğulları Hanedanlarına Ait Resmî Yazışmalar, Ankara 2022, 224 s. [Kendi yayınları]
Her ele aldığımız, okuduğumuz kitapta önce Takdim, Sunuş, Ön Söz yazısıyla arka kapaktaki tanıtım yazısını okuruz. Bu yazılar, yazarın amacını, araştırma yöntemini, kitabın içeriğini ortaya koyar. Okurken dikkate almamız gereken noktaları belirtir.
Kitap, baskısına katkıda bulunduğu anlaşılan Kastamonu Belediye Başkanı Opr. Dr. R. Galip Vidinlioğlu’nun Takdim yazısıyla başlıyor. Bu Takdim’den bazı bölümleri aktarmak gerekiyor:
“Kastamonu’muzun Beylikler Dönemini anlatan bu kıymetli eserin siz değerli okuyucularla buluşmasına vesile olmanın bahtiyarlığını yaşıyorum.
Çobanoğulları ve Candaroğulları Beylikleri dönemlerini özenle ele alan bu eser, siz kıymetli misafirlerimizin ve okuyucularımızın başucu kitaplarından biri olacaktır. Bu denli önemli bir çalışmayla Beylikler Dönemi Kastamonu Tarihinin de aydınlatıldığı düşüncesindeyim.”
Kitabın Ön Söz’ünde (s.8-9) ise şu açıklama yolumuzu aydınlatıyor:
“Bu kitabı hazırlamaktaki amacımız, Beylikler Dönemi Kastamonu Tarihini baştan sona değin sistemli bir şekilde incelemek olmayıp Çobanoğulları ve Candaroğulları hanedanlarının diğer Türk devletleri ile resmî yazışmaları üzerine odaklanmaktır.
Bahse konu faaliyetimiz sırasında Beylikler Dönemiyle ilgili orijinal arşiv belgelerinin kısıtlı sayıda olmasından kaynaklanan sıkıntıları münşeât mecmualarında yer alan vesikalarla gidermeye çalıştık. Bu bağlamda, Çobanoğulları Beyi Yavlak Arslan’ın saray münşîsi olan Hasan b. Abdülmümin el-Hôyî’nin Kavâ’idü’r-Resâ’il isimli inşâ risalesinde bulunan ve Gideros ikiz kalesinin Türklerce ele geçirilmesini anlatan fetihnâme ile işe başlanmıştır. Devamında ise Feridun Ahmed Bey’in Münşeâtü’s-Selâtin adlı eserinde rastlanan Candaroğullarının Osmanlılar ve Timurlularla yürüttükleri yazışmalar ve ayrıca 16. yüzyıla ait anonim bir münşeâtta karşılaşılan Fatih’in Candaroğulları Beyliği’ne son verme süreciyle ilgili bir mektup daha inceleme altına alınmıştır. Bunların tamamı çevrilmek suretiyle tarafımızca yayına hazırlanmış ve söz konusu evrakın el yazması nüshaları da görülerek bu vesikalar etrafında dönemin siyasi olaylarına yönelik değerlendirilmelerde bulunulmuştur.
Kitabımıza dâhil ettiğimiz bölümlerden sadece ikisini daha önce müstakil makale olarak yayımladık. Diğer bölümler ise şimdiye kadar tarafımızca hiçbir yerde neşredilmemiş ve ilk kez bu kitapta basılmak üzere hazırlanmışlardır.”
Kitabın arkasındaki tanıtım yazısında özetlenen içerikten de bazı bölümlerin altını çizmek istiyoruz:
“Çobanoğulları ve Candaroğulları sülaleleri sadece Osmanlı hanedanı ve diğer Anadolu Beylikleri ile değil Memlukler, İlhanlılar, Akkoyunlular, Timurlular gibi büyük Türk devletleri ile de karşılıklı ilişkilere sahip olmuşlardır.
Elinizdeki bu kitap, 13-15. yüzyıllarda Kastamonu beylerinin Selçuklu, Osmanlı ve Timurlularla siyasi ve kültürel ilişkilerini ele alan mektupların güünümüz Türkçesine çevirisini ve tarihî bulgular ışığında değerlendirilmesini içermektedir. Bahse konu belgeler; Çobanoğulları’nın Karadeniz kıyısında Bizans’a karşı fetih harekâtını, Balkanlardaki Osmanlı fetihlerinin Kastamonu’da uyandırdığı yankıyı, Kastamonu camilerinde yıllarca Emir Timur’un ruhuna hatimler okunduğunu, Timurlu-Osmanlı rekabetine ve Timurlu-Karakoyunlu mücadelesine Candaroğullarının yaklaşımını, Osmanlı casuslarının Kastamonu ile Timurlu sarayı arasındaki haberleşme girişimlerini engelleme çabalarını, Osmanlılar ve Candaroğulları arasında sünnet daveti ve bayramlaşma gibi sosyokültürel münasebetleri aydınlatacak bilgileri kapsamaktadır. Ayrıca, Candaroğulları Beyliği’nin son günlerine tanıklık eden bir tehdit mektubu da bu kitap aracılığıyla okuyuculara sunulmaktadır.
Bu etkenlerin yanında, mektuplardan birinin Azerbaycanlı bir münşî tarafından kaleme alınması, başka bir mektubun ise Kastamonu’da yazılarak Azerbaycan ve bütün Türk dünyasının mühim medeniyet merkezlerinden biri olan Karabağ’da bulunan Emir Timur’un oğlu Mirza Şahruh’a ulaştırılmak üzere gönderilmesi, Kastamonu’nun Azerbaycan ve Türkistan ile olan tarihî bağlarına da ışık tutmaktadır.”
Sekiz bölümden oluşan kitabın ana başlıkları şöyledir:
- Beylikler Dönemi Kastamonu Tarihine Kısa Bir Bakış
- Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Gideros Fetihnâmesi (1284)
- Candaroğlu Bâyezid Bey ile Sultan I. Murad Arasındaki Mektuplaşmalar (1374-75) [iki mektup]
- Candaroğlu İsfendiyar Bey’in Timurlu Hükümdarı Mirza Şahruh’a Gönderdiği Farsça Mektup (1430)
- Fatih Sultan Mehmed ile Candaroğlu İsmail Bey Arasındaki Sünnet Daveti İçerikli Mektuplaşmalar (1457) [iki mektup]
- Candaroğlu İsmail Bey ile Fatih Sultan Mehmed Arasında Bayram Tebriği İçerikli Mektuplaşmalar [iki mektup]
- İsfendiyar Oğlu Kasım Bey ile Fatih Sultan Mehmed Arasında Bayram Tebriği İçerikli Mektuplaşmalar [iki mektup]
- Fatih Sultan mehmed’in Sadrazamı Mahmud Paşa’nın Candaroğlu İsmail Bey’e Gönderdiği Mektup (1461) [Bir Mektup]
Kitap, Son Söz, Seçilmiş Bibliyografya, Genel Dizin, Mektupların tıpkıbasımları ve eklerle sona ermekte.
Günümüzde üniversitelerimizde Uluslararası İlişkiler Bölümleri var. Çok karmaşık ilişkiler yaşanmakta devletler arasında. Sorunları çözmekte, uluslararası ilişkiler uzmanlarına önemli roller düşüyor. Beylikler dönemindeki uluslararası ilişkilerin bazı belgelerini ortaya koyan kitap, sadece tarihçileri değil siyaset bilimcilerini de yakından ilgilendiriyor. Büyük bir emek sonucu bilim dünyasına sunulmuş… Yazarları Prof.Dr. Cevdet Yakupoğlu ve Prof.Dr. Namiq Musalı’yı yürekten kutluyoruz. Kastamonu Üniversitesi öğretim üyelerinden beklediğimiz bir çalışma. Yayımına katkıda bulunan merkez Belediye Başkanı ve ekibine de şükran borçluyuz…
NAİL TAN
