T.C.’nin kurucusu, inkılaplarıyla çağdaş-modern Türk toplumunun yaratıcısı yüce Atatürk’ün 23-31 Ağustos 1925 tarihleri arasında ilimize yaptığı gezi ve gezi sırasındaki konuşmaları ve kıyafetiyle başlattığı, “şapka devrimi/inkılabı” olarak tarihe geçen olayla ilgili ilk kitap, olayı bizzat yaşayan İnebolulu hemşehrimiz M.S. İmece tarafından 1959 yılında Ankara’da T. İş Bankası Kültür Yayınları arasında yayımlanmıştır:
Mustafa Selim İmece (Derleyen); Atatürk’ün Şapka Devriminde Kastamonu ve İnebolu Seyahatleri 1925, Ankara 1959, Türk Tarih Kurumu Bsm., 70 s. T. İş Bankası Atatürk ve Devrim Serisi:6.
Dostumuz Metin Boyacıoğlu’nun 1960 yılında satın alıp üzerine imzasını attığı ve bize göndermek lütfunda bulunduğu bu kitabın yazarının soyadını taşıyan Ali Faik İmece 1921-1935 yılları arasında Kastamonu Abdurrahmanpaşa Lisesinde Türkçe, edebiyat öğretmenliği yapmıştı. Oğlu, daha sonra iyi bir şair olan Basri İmece bu görevi sırasında 1924 yılında Kastamonu’da doğmuştu. Ankara’da Türk Kooperatifçilik Kurumunda 1973-1977 yılları arasında uzun sohbetlerimiz olmuş, bu kitaptan da söz etmiştik. Ailesinin Bursalı olduğunu, M. Selim İmece’nin akrabaları olmadığını, İmece’nin1934 yılında İçişleri Bakanlığının illere gönderdiği Soyadı Kitabı’nda olduğu için yaygın kullanıldığını söylemişti.
Mustafa Selim İmece’nin kitabında tarih ve bilgi eksikliği çoktu ama ilk kitap olması bakımından önemliydi. Bu ilk kitaplar yazılmasa onu tamamlayan daha mükemmelleri ortaya çıkmazdı. 1981 yılında devletçe Atatürk’ün Doğumunun 100. Yıl Dönümü kutlanırken Kastamonu Valiliği Kutlama Komitesi, Ata’nın Kastamonu Gezisi hakkında daha geniş bir kitap yayımlanmasını kararlaştırdı. Vali Yardımcısı Mehmet Baytimur, gazeteci Aziz Demircioğlu ve İl Halk Kütüphanesi Müdürü Hasan Çelikoğlu’nun hazırladığı ikinci kitap böylece kitaplıklara girdi:
Atatürk’ün Kastamonu Gezisi ve Şapka Devrimi; (haz. M. Baytimur, A. Demircioğlu, H. Çelikoğlu), Ankara 1982, Topraksu Mat., 147 s. Kastamonu Valiliği Yayını.
Aynı konuda, daha önceki iki kitaptaki eksik ve yanlışları gideren başka bir kitap da Kastamonu’nun İstiklal Savaşı dönemini belgeleriyle inceleyen Kastamonu Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Eski tarafından yayımlandı:
Mustafa Eski; Atatürk’ün Kastamonu Gezisi, Ankara 2002, 120 s.
Bu yazımızın konusu, ilk kitaptır. Kitabın yazarı, derleyeni Mustafa Selim İmece’yle 1981 yılında, İl Halk Kütüphanesi Müdürü olan, ikinci kitabın hazırlayıcılarından Hasan Çelikoğlu Ankara’daki evinde bir görüşme yapıp anlattıklarını kaydetmiştir. Hasan Bey’le (öğrencim Beyhan Çelikoğlu eşidir) 30 Mart 2020 korona günlerinde telefonla görüşüp şu bilgiyi aldık: Mustafa Selim İmece 1896/97 yılında İnebolu’da doğdu. Kastamonu Sultanîsini 1914 yılında bitirdi. Askere alınıp I. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde savaşlara katıldı. İstiklal Savaşı’nda önce Küre Nahiye Müdürü iken İnebolu Ankara İstiklal Yolu’nda “Kağnı Müfreze Komutanlığı” yaptı, Sakarya Meydan Savaşı’nda aktif görev aldı. Cumhuriyet kurulunca İstanbul’da hukuk öğrenimi gördü (1924-1928). Kaymakamlık (İmroz, Terme, Yalova), mülkiye müfettişliği görevlerinde bulundu. Üsküdar Kaymakamı iken emekliye ayrıldı (1970). 70’li yıllarda yazın Ankara’dan eşiyle birlikte İnebolu’ya gelip gitti. 5 Ekim 1984 tarihinde Ankara’da öldü. Atatürk’ün Kastamonu gezisini yazmasının sebebi, İnebolu’da Ata’yı karşılayanlardan biri olması ve bir konuşma yapmasıdır. Ancak, İmece kitabında Atatürk’ün Kastamonu’ya geliş tarihini 24 Ağustos 1925 olarak gösterme yanlışını yapmış, bu yanlışlığı önce Lise Edebiyat Öğretmeni Ali Muhlis Tümtürk sonra da ikinci kitap düzeltmişti.
“Atatürk’ün 24 Ağustos 1925 Pazartesi günü Belediye binasında kabul ettiği ilçe heyetlerinden İnebolu heyetinde İstanbul Darülfününu Hukuk Mektebi ikinci sınıf öğrencisi Mustafa Selim de bulunuyordu. Vali Fatin Bey kendisini Ata’ya tanıtınca dedi ki:
-Muhterem kurtarıcımızı ve başbuğumuzu hem Kastamonu’da karşılamak hem de İnebolu’ya davet için geldik!
Ata’ya heyete cevap olarak:
-O hâlde İnebolu’da bol bol konuşur ve görüşürüz, memnun oldum, zaten İnebolu’yu da görmek istiyordum. Sizi burada daha fazla alıkoymayayım, dedi.” (Baytimur, Demircioğlu, Çelikoğlu; 1982:42-43).
Mustafa Selim Bey, Atatürk’ün 25-27 Ağustos 1925 İnebolu gezisi sırasında da yanı başındadır. Her dakikayı, her konuşmayı titizlikle kaydedip kitabında yazdı. Âdeta, Ata’ya İnebolu’yu gezerken turist rehberliği yaptı. 27 Ağustos 1925 Perşembe günü İnebolu Türk Ocağı binasındaki ünlü şapka devrimi nutkundan önce Mustafa Selim İmece, İneboluluların duygularına tercüman olmak üzere 5-6 dakikalık bir hitapta bulundu. Bu konuşma, I. kitapta s.42-43, ikinci kitapta da s.66-67 arasındadır. Ata’nın Kastamonu gezisini İnebolulu bir İstiklal Savaşı kahramanının kaleme alması ne kadar isabetli olmuş. Onun sayesinde birçok ayrıntı tarihe malolmuş.
Kitaptaki ana başlıklar şöyle: Ankara’dan Çıkış, Kastamonu’ya Geliş, Gazimizin Kışlayı Ziyareti, Kastamonu Belediye Binasında, Gazi İnebolu Yolunda, Sevgili Gazimiz İnebolu’da, Şapka Nutkunun İradı, Daday Kazasında, Çankırı’da İstikbal, Gazi’nin Ankara’ya Avdet Buyurmaları.
Kitap vesilesiyle başta yüce Atatürk olmak üzere, silah arkadaşlarını, aziz şehitlerimizi, cumhuriyetimizi kuran diğer görevlileri, Msutafa Selim İmece’yi saygıyla, şükranla anıyoruz.
NAİL TAN
