Evliya Çelebi, ünlü Seyahatnâmesinde Macaristan’da Peçoylulardan bahsederken şöyle yazar (Cilt 6, haz. Seyit Ali Kahraman, İstanbul 2010, s. 258, YKY): “Peçoy çocukları zekidir, nice yüz bin şiiri ezberlemişlerdir. O kadar güçlü hafızaları vardır ki; bu serhatlerde benzeri yoktur. Meğer, Anadolu diyarında Kastamonu çocukları ola.”
TRT mensubu araştırmacı, değerli hemşehrimiz Arslan Küçükyıldız, bu yazıyı doğrulayan bir çalışmaya imzasını attı: Türk Zekâ Oyunları 1: Köçürme/Mangala adlı kitabını yayımladı (Ankara 2015, 304 s. Delta Kültür Yayınevi).
Yazılması güç bir eser. Önce, oyunu, çeşitlemelerini, yöre yöre özelliklerini tespit edeceksiniz. En iyi oynayanları bulup tarif ettirip resimlerini çekecek, çizimlerini yaptıracaksınız. Sonra derlediklerinizi bilgisayar ortamına nakledip, sınıflandırıp, yorumlayıp baskıya hazırlayacaksınız. Baskı çalışmasında, yine dikkatli düzeltmeler yapacaksınız. Bir eliniz daima cüzdanınızda bulunacak. Para harcayacaksınız bol bol. Ömrünüzden harcadığınız aylar da cabası.
Kitap; bir giriş, yedi bölüm ve eklerden oluşmakta. Bölüm başlıklarını ve alt başlıklarından bir bölümünü yazımıza naklettiğimizde yapılan çalışmanın önemi, değeri daha iyi anlaşılacaktır:
- Giriş (s. 13-20)
- Bölüm: Oyun, Zekâ ve Köçürme Oyunları (s. 21-28)
- Bölüm: Köçürme Oyunlarına Hazırlık ve Kurallar (s. 29-44)
- Bölüm: Türk Dünyasında Köçürme Oyunları/Türkiye ve Türk Dünyasında Köçürme Öncülü Oyunlar/Köçürme Oyunlarına Hazırlık Oyunlar: Üçtaş, Dörttaş, Beştaş, Dokuztaş, Onbeştaş, Emmen, Fıtık, Kazankup, Mere, Aşık Oyunu, Mele, Göç, Çola Çola, Altı Ev, Guyu Taşı, Guyulama, Mangal, Mangala, Ocak Ocak, Pıç, Tunç (s. 45-192).
- Bölüm: Dünyadaki Köçürme (Mangala) Oyunları (s. 193-206)
- Bölüm: Tarihte ve Bugün Köçürme Oyunları (s. 207-245)
- Bölüm: Köçürme ve Halk Bilimi/Köçürme Verileri (s. 249-270)
- Bölüm: Kaynaklar (s. 271-288)
- Ekler: (s. 289-304)
Küçükyıldız, memleketi Kastamonu’dan da Köçürme öncülü oyunlarla Köçürme benzeri oyunlar derlemeyi de ihmal etmemiş. Bu çerçevede kitapta şu derlemelerle karşılaşmaktayız:
Kastamonu merkez köylerinden: Güme/Küme Oyunu, Kuyu Oyunu, Mele/Amen/Beştaş Oyunu.
Araç köylerinden: Emen Oyunu, Mele/Melle Oyunu, Mele Gayası Oyunu, Mele Guyusu Oyunu.
Azdavay köylerinden: Guyu Daşı/Kuyu Taşı Oyunu.
Daday köylerinden: Guyulama/Kuyulama Oyunu.
Devrekâni köylerinden: Guyu Daşı/Kuyu Taşı Oyunu, Amen/Guyu/Cin Guyusu/Guyu Gayası Oyunu.
İhsangazi köylerinden: Emen, Ömen Gayası/Emen Gayası Oyunları.
Hanönü köylerinden: Höben/Öpen/Apen/Epen Oyunu.
Seydiler köylerinden: Guyulama/Kuyulama Oyunu.
Taşköprü köylerinden: Mele, Mene, Meleci Oyunları.
Tosya köylerinden: Guytucuk Oyunu/Cin Kuytusu Oyunu.
Arslan Küçükyıldız’ı Türk halk kültürüne kazandırdığı bu değerli eseri dolayısıyla içtenlikle kutluyoruz. Kastamonu oyunlarından, eğlencelerinden bir bölümünü derleyip unutulmaktan kurtardığı için de ayrıca hemşehri teşekkürlerimizi sunuyoruz.
