Kastamonu Üniversitemizin Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Eyüp Akman Türkiye’nin en üretken bilimsel yayımlarında bulunan bilim insanlarından biridir. 44 yaşında olmasına rağmen 22. kitabını yayımlamış bulunuyor. Her yıl bir veya iki kitabını görmeye alıştırdı bizi. Koronavirüs salgını nedeniyle 2020 yılını pas mı geçiyor derken 2020 sonunda kargodan yeni kitabı geldi.
Eyüp Akman; Osmanlı Belgelerine Göre Oycalı Köyü (Araç) Soy Kütüğü, Ankara 2020, 470 s. Gazi Kitabevi Yayını.
Prof.Dr. Eyüp Akman‘ın 22 kitabının 17’si doğrudan Kastamonu, diğerleri de doktora tezi hariç Kastamonu’nun yakın çevresiyle (Safranbolu gibi) ilgilidir. Bu bakımdan, Kastamonu Üniversitesi öğretim üyelerinden beklenen mahallî kültürel, ekonomik araştırmaların bir bölümünü kapsamakta, iyi bir örnek oluşturmaktadır.
Kitabın ilk adımını, basamağını “Osmanlı Nüfus ve Temettuat Defterlerine Göre Oycalı Köyü (Araç) ve Bir Soy Kütüğü Denemesi” (Ankara 2013, Gazi Kitabevi), Prof. Akman’ı tatmin etmemişti. Birçok kaynağa ulaşamamıştı. Türkiye’de bilimsel araştırmacılık çok zordur. Resmî kurumlar ellerindeki belge, defterleri göstermek istemezler. Tozlu arşivler, memurların korkulu rüyalarıdır. Bazı arşivlerde çalışmak için uzun izin işlemlerini tamamlamak gerekir. Prof. Akman, kitabının başındaki Söz Başı (s. VII- IX) ve İkinci Baskıya Ön Söz (s. XI-XII) yazılarında yaşadığı sıkıntıları, zorlukları bir bir anlatıyor. Genişletilmiş ikinci baskının farkını ve önemini şöyle anlatıyor (s. XI-XII):
“İlk baskısını 2013 yılında yaptığımız kitabımızda pek çok eksiğin olduğunun farkındaydık. Bu eksiklikler, arşiv belgelerinin tam taranamamış olması ve bazı kişilerin nüfus bilgilerinin yazılamaması şeklindeydi. Bu baskıda büyük ölçüde noksanlarımızı tamamladık. Oycalı köyüne ait bilgilerin içinde yer alabileceği arşiv malzemesini (Tapu Defterleri, Şeriye Sicil Defterleri, Askerlik Şube Kayıtları, Vakıf Defterleri, Sicil-i Ahval Defterleri, Hurufat Defterleri vb…) taradık. Bu bakımdan kitap hayli hacimli oldu.”
“Birinci baskıdan eksik şecere bilgilerini tamamlamada tapu kayıtları çok işimize yaradı.”
“2013 yılında kitabımı hazırlarken bilgi kaynağım babaannem (kitabı ithaf ettiği Macarogil ailesinden Ayşe Akman) şu an aramızda değil. Bunun burukluğunu yaşayarak bu satırları yazıyorum. Kitabımız basılınca ileride okuyanlar da bizi rahmetle yâd ederler. Diyebilirim ki, bütün bilgi birikimimi ve zamanımı bu kitapta harcadım. Verdiğim emeğin maddi karşılığı yoktur. Ama elli, belki yüz yıl sonra bu eserimin kıymeti daha net anlaşılacaktır.”
“Kitapta bazı eksiklerim hâlâ var. Özellikle nufüs bilgilerine ulaşamadığım kişilerden özür diliyorum. Ama her zaman belirttiğim gibi benim önceliğim, eski nüfus bilgilerini, yani çoğu kişinin ulaşamayacağı bilgileri vermekti. Bunda da başarılı oldum. Köyümüzdeki bütün sülalelerin ayrıntılı olarak nüfus bilgilerini 250-300 yıl geriye götürdüm.
“Bu yeni baskıda, Oycalı köyü muhtarlık bilgileri ve köy karar defteri metinlerini çıkarttık. İleride müstakil olarak bütün kararları yayımlamayı düşünüyoruz.”
“¡Ömrümüz varsa, arşivlerden köyümüzle ilgili yeni bilgiler buldukça kitabımızın ilaveliyenibaskıları yapılacaktır.”
Kitap Giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerin, alt başlıklarından seçtiklerimize göz atacak olursak verilen emeğin büyüklüğünü, önemini daha iyi kavrayabiliriz:
Giriş
- Nüfus ve Temettuat Defterleri Hakkında Genel Bilgiler
- Oycalı Köyü Hakkında Genel Bilgiler
- Bölüm
- Nüfus Defterlerine Göre Oycalı Köyü
- 1830, 1832, 1837, 1840, 1848 Nüfus Sayımlarında Oycalı Köyü
- Diğer Nüfus Defterlerindeki Bilgiler
- 1925 Tarihli Defterde Oycalı Köyü
- 1844 Tarihli Temettuat Defterlerine Göre Oycalı Köyü
- Oycalı Köyü Soy Kütüğü
Sülaleler: Abdülkadiroğulları (Kader), Şabanbeyoğulları (Şayan), Kapucuoğulları (Kapucu), Ayvatoğulları, Çöngioğulları (Cansızgil/Kader), Çobanoğulları (Çobanoğlu), Güllüoğulları (Güllü), Yahyabeyoğulları (Ali Osmangil/Yarıcı), Bayezitoğulları (Bayın), Kalemoğulları/Yorafgil (Kamal), Macaroğulları (Hamitağagil/Acar), Kimliği Belirlenemeyen ve Şu Anda Olmayan Sülaleler.
- Bölüm:
- Sözlük
- Kaynaklar
- Ekler
- Millî Savunma Bakanlığı Arşiv Kayıtlarında Oycalı Köyü (Şehit, gazi listeleri)
- 1883 Yılı Emlak Yoklama Defterinde Oycalı Köyü
- Araç Tapu Kayıtlarında Oycalı Köyü
- Vakıf Kayıtları ve Hurufat Defterlerinde Oycalı Köyü (Caminin İlk Hatipleri)
- Şeriye Sicil Defterlerinde Oycalı Köyü
- Nüfus ve Temettuat Defterlerinin Tıpkı Basımı
Bir toprağı, coğrafyayı vatan hâline getiren işte Prof.Akman’ın ortaya koyduğu yazılı tarih belleğidir. Sözlü tarih çalışmaları, bu belleği besleyen diğer kaynaktır. Prof.Akman, bu iki kaynağı kullanarak 2013 ve 2020 yıllarında doğduğu Araç’ın Oycalı köyünün soy kütüğünü ortaya çıkarmıştır. Ricamız üzerine, arşivlerdeki kaynaklara bakarak Araç Kavacık köyündeki bizim (Şeyhoğulları sülalesi) soy kütüğümüzü de araştırmıştı. Köyümüzün sözlü kültür ürünlerini 2001 yılında Araç Folklorundan Örnekler: Oycalı Köyü (Ankara 2001, Gazi Kitabevi) adıyla yayımlanmıştı.
Bu araştırma ürünü eseri dolayısıyla Prof.Dr. Eyüp Akman’ı kutlarken, “Keşke Türkiye’de her köyün bir Prof.Dr. Eyüp Akman’ı olsaydı!” demekten kendimizi alamıyoruz…
NAİL TAN
