2022 yılında asgari ücrete yapılacak artışın değerlendirilmesi

2021 yılının son ayındayız. Sayılı günler sonra bu yılı tamamlayıp, yeni bir yıla gireceğiz. Yeni yılda, kamu veya özel sektörde çalışanlar için maaşlara/ücretlere yapılacak artış oranları, tüm kesimler için gıda fiyatlarında zaten devam eden artışların ne olacağı, ABD doları ve Euro, altın fiyatları, trafik cezası, idari para cezası, harçların vb.nin ne olacağı beklenti ve endişesi mevcuttur. Bu yazımızda asgari ücrette yapılacak artış konusu ele alınıp, incelenecektir.

İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret, Asgari Ücret olarak tanımlanmaktadır.

Kanuna göre asgari ücret, 5 kamu (2 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 1 TUİK, 1 Hazine Müsteşarlığı, 1 Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı) temsilcisi, 5 bünyesinde en çok işçiyi bulunduran işçi sendikaları konfederasyonu temsilcisi ve 5 bünyesinde en çok işvereni bulunduran işveren kuruluşu temsilcisi olmak üzere toplam 15 üyeden oluşan asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenmektedir. Tespit edilen asgari ücret, ResmiGazete’de yayımlandığı tarihi izleyen ayın ilk gününden itibaren yürürlüğe girmektedir.

SGK verilerine göre 2020 yılında kayıtlı sigortalı işçi sayısının 15.203.423 kişi olduğu, bunun 6.390.019 kişisinin (%42) asgari ücretle çalıştığı anlaşılmaktadır.

Asgari ücretin 2016 ila 2021 yılları arasındaki brüt, net tutarları ile işverene maliyetleri aşağıdaki gibidir:

Belirlenen brüt asgari ücretlerden (AGİ hariç), %28,51 oranında kesinti yapılmakta ve %71,49 oranındaki tutarı işçiye ödenmektedir.

Belirlenen brüt asgari ücretlerden (AGİ dahil) %21,01 oranında kesinti yapılmakta ve ücret gelirinin asgari ücrete tekabül eden kısmı gelir vergisinden istisna (veya muaf) tutulmadığından, gelir vergisi kesintisinin asgari geçim indirimi olarak karşılanan % 7,50 oranındaki asgari geçim indirimiyle birlikte toplamda %7,50 + %71,49 = %78,99 oranındaki tutarı (268,31 + 2.557,59 = 2.825,90 TL) işçiye ödenmektedir. Şu kadar ki, fazla mesai ücreti, Ulusal Bayram ve genel çalışma ücreti ve benzerleri gibi gelir vergisine tabi başka geliri bulunmayan işçinin 2021 yılının 8 inci ayında ücretinin 326,96 TL’lik kısmı, izleyen aylarda ise tamamı %15 vergi diliminden %20 vergi dilimine tabi olmakta ve elde edeceği ücret geliri Eylül-Aralık ayları arasında her ay 152,04 TL daha azalmaktadır. Ancak bu azalma, 2018 yılında Gelir Vergisi Kanununa eklenen fıkra uyarınca ilave AGİ olarak işçiye ödenmektedir.

Brüt asgari ücreti 100 birim (%100) kabul ettiğimizde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendindeki %5 indirim düşüldüğünde % 117,50 oranında, işverenin %5 indirimden yararlanmadığı/yararlanamadığı dikkate alındığında ise % 122,50 oranında olmak üzere asgari ücretin işverene bir maliyeti olduğu görülmektedir.

04.01.2021 tarihinde  7,43270 TL, 05.01.2021 tarihinde 7,37340 TL olan 1 ABD doları, 09.12.2021 tarihinde 13,75 TL, 10.12.2021 tarihinde ise 13,8323 TL’den işlem görmüş/görmektedir. Brüt 3.577,50 TL’lik asgari ücret 481,32 ABD dolarına, net  asgari ücret 383,25 ABD dolarına tekabül ederken 10.12.2021 tarihi itibariyle brüt asgari ücret 258,63 ABD dolarına, net asgari ücret ise 204,30  ABD dolarına karşılık geldiği ve işçi ücret gelirinin net ücret üzerinden 178,95  ABD doları azaldığı ortaya çıkmaktadır. Dövizde meydana gelen artışın, işçinin ekmek, sebze, meyve, et ve süt ürünleri, elektrik, doğal gaz dahil her türlü gider kalemlerini artırdığı maalesef bir gerçektir.

2022 yılı için TUİK tarafından yeniden değerleme oranı %36,20 olarak belirlenmiş olup, bu cezaların, harçların bu oranda artacağını göstermektedir. TUİK tarafından 2021 Kasım ayı Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi verileri gereğince, bir önceki yılın (2020) Kasım ayına göre yurtiçi üretici fiyatlarının %54,62 oranında arttığını açıklamıştır.

2016, 2017, 2018 yıllarında günlük 3,33 TL olarak uygulanan asgari ücret desteği, 2019 yılında günlük 5,00 TL (çalışan sayısı 500’ün altında olan işyerleri için) uygulanırken, 2020 ve 2021 yıllarında günlük 2,50 TL olarak uygulanmış ve uygulanmaktadır. Başlangıçta hazine tarafından karşılanan asgari ücret desteği, son yıllarda işsizlik sigortası fonunca finanse edilmektedir.

Bu açıklamalarımız ışığında 2022 yılı asgari ücreti belirlenirken;

TUİK’in açıkladığı üretici fiyat endeksinde meydana gelen artışın (%54,62) en az birkaç puanlık refah payıyla birlikte asgari ücrete yansıtılması gerektiği, 2020 yılı Mart ayından bu yana devam eden iktisadi koşulların hem üretime, hem de tüketime bire bir olumsuz yansıdığı, son aylarda yaşanan döviz kurlarındaki artışlarının bu durumu daha da pekiştirdiği, bunların da işyerlerinin cirolarını, beraberinde kar paylarını ciddi etkilediği, neredeyse nefes almalarını bile kısıtlar hale geldiği, bunun neticesi olarak da, asgari ücrette yapılacak artışın sorumluluğunun tek başına işverene yüklenmesi yerine, hem işverenin, hem de oyun kurucu olarak Devletin sorumlulukları bir birine yakın veya aynı derecede (en azından bu süreçte) üstlenmesi icap ettiği, Bu bağlamda, Devletin üstlenmesi gereken sorumluluğun günlük kazancı, günlük asgari ücret olanlar (yer altı maden işyerlerinde bunun 2 katı) için koşulsuz olarak en azından %40 veya %50’sinin asgari ücret desteği şeklinde işsizlik sigortası fonundan değil doğrudan hazinece sağlanması gerektiği, Asgari ücretli işçinin prime esas vergi matrahının tamamının gelir vergisinden istisna kılınmasının yerinde olacağı, değerlendirilmektedir.

Yazdıklarımızın hayata geçmesi dilek ve beklentimizle…

Belirtilen konulardayaşanabilecek mağduriyetlerin engellenmesi ve çözüme kavuşturulması adına gerekli desteği vermeye hazırız. Bize www.ulubeyhukuk.com adresinden ulaşabilirsiniz.

[email protected]   0(532)406 87 79

Raşit ULUBEY

İş, Sosyal Güvenlik,
İşkur Uzmanı ve Danışmanı